Sự lựa chọn và ý nghĩa của vật liệu gỗ trong bàn thờ và đồ thờ

Trải qua hàng thế kỷ, không gian thờ tại Việt Nam vẫn giữ được vẻ trang nghiêm và tôn kính không hề mờ phai. Từ bàn thờ gia tiên đến bàn thờ họ – thờ tổ, từ đình chùa đến miếu phủ, mỗi loại bàn thờ mang trong mình một mục đích và kết cấu riêng biệt.

Trong số các loại bàn thờ, bàn thờ án gian – hoặc hương án thờ – có lẽ là dạng phổ biến nhất. Trước đây, khi nhắc đến bàn thờ án gian, người ta thường nghĩ ngay đến những mẫu bàn thờ được chạm trổ tinh xảo, với các họa tiết đầy ấn tượng như đầu rồng, chân quỳ, tứ linh, hoa đào, hoa mai…

Tuy nhiên, hiện nay, việc lựa chọn kiểu thiết kế bàn thờ án gian đã trở nên đa dạng hơn, phù hợp với sở thích và không gian của mỗi gia đình. Tùy thuộc vào loại hình nhà cửa, từ căn hộ chung cư đến nhà mái bằng hay nhà cổ truyền, mỗi loại đều có cách ưu tiên thiết kế riêng. Đối với những căn hộ chật hẹp, thiết kế bàn thờ thường được đơn giản hóa để tiết kiệm không gian, trong khi những ngôi nhà rộng lớn thường có sự lựa chọn đa dạng hơn. Đối với những ngôi nhà mang dáng vẻ cổ kính, bàn thờ thường được chạm trổ hoa mỹ, mang trong mình nét đặc trưng của sự truyền thống.

Nếu nói về vật liệu, việc lựa chọn gỗ để làm bàn thờ và đồ thờ cúng là rất quan trọng. Gỗ tự nhiên thường được ưa chuộng vì tính chất mềm mại, dễ cắt, khả năng chống mối mọt tốt và mang đến vẻ đẹp tự nhiên cho không gian thờ. Tuy nhiên, cũng cần phải lưu ý đến khả năng bền bỉ và tính thẩm mỹ của từng loại gỗ để có được sản phẩm đồ thờ tốt nhất. Để có cái nhìn tổng thể hơn về việc lựa chọn gỗ trong không gian thờ cúng, mời bạn theo dõi bài viết này của Phúc Lâm Sơn Đồng.

Tại sao gỗ là vật liệu lý tưởng cho bàn thờ?

Trong việc chọn lựa vật liệu cho bàn thờ, gỗ đã và đang được coi là lựa chọn hàng đầu với nhiều lý do đáng chú ý.

Đầu tiên, bàn thờ cần phải có đặc điểm bền, chắc chắn để đảm bảo tính ổn định và an toàn khi sử dụng. Gỗ tự nhiên, với cấu trúc chặt chẽ và khả năng chống va đập tốt, đáp ứng được yêu cầu này một cách xuất sắc.

Thứ hai, tính thẩm mỹ cao là một yếu tố quan trọng không thể phủ nhận. Bàn thờ không chỉ là nơi thờ cúng mà còn là trung tâm của không gian linh thiêng, nơi thể hiện sự tôn trọng và lòng kính phục của gia đình. Gỗ, với vẻ đẹp tự nhiên và sắc màu ấm áp, mang lại cảm giác ấm cúng và uy nghi trong không gian thờ.

Trong giai đoạn xã hội khó khăn, có gia đình đã dùng gạch xi măng để làm bàn thờ. Tuy nhiên, tính thẩm mỹ của chúng không cao và thường không được đánh giá cao, dẫn đến việc nhiều người sau này đã thay thế chúng bằng bàn thờ từ gỗ.

Ngoài ra, theo quan niệm phong thủy, sử dụng các vật liệu kim loại như sắt, thép, inox, nhôm hay kính để làm bàn thờ không được khuyến khích. Những vật liệu này thường không mang lại sinh khí tốt và cũng không hợp mỹ quan với người nhìn. Do đó, gỗ tự nhiên với độ chắc chắn, bền bỉ và thẩm mỹ cao là lựa chọn lý tưởng nhất cho bàn thờ.

Lựa chọn gỗ cho bàn thờ

Bàn thờ và đồ thờ cúng, như một biểu tượng của tâm linh và tôn giáo, được coi trọng và kính trọng. Việc chọn lựa gỗ để làm bàn thờ là một quyết định quan trọng, đòi hỏi sự cân nhắc và hiểu biết về tính chất của từng loại gỗ.

Bàn thờ thường được xem là vật phẩm không nên thay đổi thường xuyên. Việc di chuyển bàn thờ hoặc thay đổi cũng đòi hỏi phải làm lễ và cầu xin sự chấp nhận từ những người được thờ cúng. Do đó, độ bền và độ chắc chắn của gỗ là yếu tố hàng đầu cần được xem xét.

Ngoài ra, vì bàn thờ được dùng để thờ cúng và tôn kính, việc chọn gỗ cũng cần quan tâm đến mùi hương tự nhiên, màu sắc trang nhã và chất nhẹ của gỗ. Các loại gỗ như Dổi, Mít và Vàng tâm từ xa xưa đã được coi là lựa chọn ưu tiên bởi những đặc tính này.

Tuy nhiên, có nhiều loại gỗ khác cũng có thể được sử dụng nếu chúng đáp ứng được các yếu tố về độ bền và tính thẩm mỹ. Mặc dù vậy, người xưa thường ưa chuộng các loại gỗ có nguồn gốc rõ ràng và được truyền thống chấp nhận.

Có thể có câu hỏi về việc tại sao người xưa không sử dụng các loại gỗ hiện đại như Gụ, Hương, Gõ… Điều này có thể được giải thích bởi sự ưa chuộng và tôn trọng của truyền thống, cũng như những đặc tính đặc biệt của các loại gỗ truyền thống đã được khẳng định qua thời gian.

Lý do người xưa ưu tiên sử dụng Gỗ Mít, Dổi và Vàng Tâm cho bàn thờ và đồ thờ

Nhiều yếu tố đã khiến gỗ Mít, Dổi và Vàng Tâm trở thành lựa chọn hàng đầu của người xưa, đặc biệt là những người làm đồ thờ ở vùng Bắc.

Trước hết, việc làm đồ thờ thường đòi hỏi sự chăm chỉ và tinh tế trong từng chi tiết. Do đó, gỗ cần phải có tính dẻo và mềm mại để dễ dàng chạm khắc, tạo nét và hoa văn tinh xảo. Gỗ Mít, Dổi và Vàng Tâm, với đặc tính này, đã được ưu tiên hơn các loại gỗ khác như Gụ, Lim, Đinh, Hương vốn có độ cứng cao và khó chạm khắc.

Thứ hai, cấu trúc nhà truyền thống thường là các cột gỗ và tường vôi cát, không đảm bảo tính chắc chắn như ngày nay. Điều này khiến việc sử dụng các loại gỗ nặng như Hương, Gụ, Gõ… ảnh hưởng đến cấu trúc nhà và tính chịu lực. Trong khi đó, gỗ Mít, Dổi và Vàng Tâm, mặc dù khi còn tươi có trọng lượng nặng, nhưng khi khô đi sẽ trở nên nhẹ nhàng hơn, giảm bớt áp lực đối với cấu trúc nhà.

Thêm vào đó, việc sơn mài (sơn son thếp bạc phủ hoàng kim hoặc thếp vàng) là một phần quan trọng trong việc tạo ra vẻ lộng lẫy, uy nghi trong không gian thờ. Do đó, gỗ cần phải có bề mặt mịn màng, dễ mài và thấm sơn dầu, không cần phải có vân đẹp như gỗ Hương hay Gụ.

Tóm lại, với những yêu cầu khắt khe như tính bền, chắc chắn, độ nhẹ và mềm, dễ kiếm và dễ chạm khắc, gỗ Mít, Dổi và Vàng Tâm đã được người xưa ưa chuộng. Mặc dù ngày nay, với xu hướng sử dụng sơn PU trong không gian hiện đại, việc lựa chọn gỗ đã rộng rãi hơn với sự xuất hiện của Gụ, Hương, Gõ và các loại gỗ ngoại nhập, nhưng vẫn có sự ưu tiên đặc biệt dành cho Mít, Dổi và Vàng Tâm, đặc biệt trong những công trình truyền thống như nhà thờ họ, đình, chùa… Trong số ba loại gỗ này, gỗ Mít thường được ưa chuộng nhất do nguồn gốc dễ kiếm và đặc tính mềm mại, dẻo dai của nó, trong khi gỗ Dổi thường được sử dụng cho những công trình lớn hơn vì kích thước cây thường lớn và thẳng. Vàng Tâm, mặc dù không dễ kiếm, nhưng vẫn được ưa chuộng bởi màu sắc và mùi thơm tự nhiên của nó, cũng như tính nhẹ và dễ chạm khắc.

Sự thay đổi trong sử dụng gỗ cho bàn thờ và đồ thờ ngày nay

Trong những năm gần đây, có sự khác biệt đáng chú ý trong việc sử dụng gỗ để làm bàn thờ và đồ thờ, phần lớn là do sự thay đổi trong nguồn cung cấp gỗ Mít.

Gỗ Mít, một trong những loại gỗ truyền thống được ưa chuộng nhất cho bàn thờ và đồ thờ, đang dần trở nên khan hiếm hơn. Các cây Mít lớn và thẳng, thích hợp để làm đồ thờ, ngày càng hiếm và giá cả cũng tăng cao. Trong khi nhu cầu vẫn còn rất lớn, nhiều loại gỗ nhập khẩu có màu sắc và vân gỗ giống Mít đã được đưa vào thị trường. Tuy nhiên, chúng thường không có tính chất và đặc điểm như gỗ Mít truyền thống, gây ra một số vấn đề liên quan đến độ bền và chất lượng của sản phẩm cuối cùng.

Trong tình hình này, gỗ Dổi đã trở thành lựa chọn hàng đầu thay thế. Dổi thường được tìm thấy trên các vùng đồi núi với điều kiện khí hậu khắc nghiệt, cho ra những cây gỗ có những đặc tính đặc biệt. Gỗ Dổi thường có thớ gỗ mịn màng, dai và chắc, màu vàng sáng và dễ đục chạm. Đặc biệt, gỗ Dổi có tinh dầu tự nhiên, giúp chống lại sự xâm nhập của mối mọt và tạo ra sản phẩm cuối cùng có độ bền cao và thích hợp với điều kiện thời tiết ẩm ướt của Việt Nam.

Nếu trong các không gian thờ cần tính hiện đại và sử dụng sơn PU, có thể lựa chọn các loại gỗ khác như Gụ, Hương, Gõ. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là để đảm bảo tính bền chắc và thẩm mỹ của bàn thờ và đồ thờ, người ta thường tìm đến các cơ sở chuyên sản xuất đồ thờ có uy tín và truyền thống, nơi có thể đảm bảo được chất lượng sản phẩm.

Kết Luận

Trong thế giới hiện đại với sự phát triển của công nghệ và vật liệu mới, việc lựa chọn gỗ làm bàn thờ và đồ thờ cúng vẫn giữ vững giá trị tinh thần và truyền thống của người Việt. Từ thời xa xưa, gỗ đã được coi là vật liệu tinh khiết, mang trong đó sức sống và linh hồn, là nền tảng của sự kính trọng và tôn trọng trong các nghi lễ tôn giáo.

Qua các thông tin trên, chúng ta hiểu rằng sự lựa chọn gỗ không chỉ dừng lại ở khía cạnh vật liệu vật lý mà còn ẩn chứa nhiều giá trị tinh thần. Gỗ Mít, Dổi và Vàng Tâm đã trở thành biểu tượng của sự tôn kính và lòng thành kính của con cháu dành cho tổ tiên và thế hệ đi trước. Trong khi đó, sự sáng tạo và linh hoạt của người dân hiện đại đã đưa vào sử dụng các loại gỗ khác như Gụ, Hương, Gõ để phù hợp với không gian và phong cách sống hiện đại.

Tuy nhiên, bất kể loại gỗ nào được chọn, điều quan trọng nhất vẫn là đảm bảo tính bền chắc, thẩm mỹ và tôn kính trong mỗi chi tiết của bàn thờ và đồ thờ cúng. Việc tìm đến các cơ sở sản xuất đồ thờ uy tín và có truyền thống là bước đi đúng đắn để chắc chắn rằng sản phẩm cuối cùng mang lại niềm tin và sự an tâm cho mỗi gia đình.

Như vậy, gỗ không chỉ là vật liệu xây dựng mà còn là biểu tượng của tâm linh và truyền thống văn hóa, là sự kết hợp tinh tế giữa quá khứ và hiện tại, giữa truyền thống và hiện đại. Đó chính là sức mạnh và giá trị đích thực của gỗ trong việc làm bàn thờ và đồ thờ cúng.