Có những vị Phật và Bồ Tát nào trong Phật giáo?

Trong đạo Phật, quan niệm về Phật và Bồ Tát không giới hạn ở một vị có một không hai, mà thực tế còn phong phú hơn rất nhiều. Theo giáo lý nhà Phật, trong quá khứ, hiện tại và tương lai, có vô lượng vô số vị Phật và Bồ Tát hiện diện khắp nơi trong vũ trụ. Mỗi vị Phật và Bồ Tát mang theo một hình tướng, hạnh nguyện riêng biệt, nhưng đều chung một lòng thương chúng sinh vô hạn và cam kết làm lợi ích cho tất cả. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về khái niệm Phật là gì, Bồ Tát là gì, và giới thiệu một số vị Phật và Bồ Tát tiêu biểu trong đạo Phật, nhằm giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về tinh thần từ bi và trí tuệ trong Phật giáo.

Phật, Bồ Tát là gì?

Đức Phật là gì?

Phật, hay nói đầy đủ hơn là Phật Đà, là một thuật ngữ được dịch âm từ tiếng Sanskrit cổ đại. Từ “Phật” bao hàm nhiều ý nghĩa: tự mình giác ngộ, giác ngộ cho người khác, và sự giác ngộ toàn diện, thấy biết tất cả mọi thứ mà không gì là không biết, không lúc nào là không biết. Vì vậy, Phật còn có các danh hiệu như “Nhất biến tri” hoặc “Chính biến tri”.

Phật Đà, hay ngắn gọn là Phật, ban đầu là Thái tử Tất Đạt Đa, sinh ra ở thế giới này vào khoảng 2589 năm trước (tức năm 623 trước Công nguyên) tại thành Ca Tỳ La Vệ (Ấn Độ). Sau khi đạt thành đạo, ngài được biết đến với danh hiệu Thích Ca Mâu Ni. “Thích Ca” là họ của ngài, còn “Mâu Ni” là một danh hiệu chung, chỉ các bậc thánh nhân thời cổ đại ở Ấn Độ và có nghĩa là “tĩnh lặng”. Ngài là vị giáo chủ của đạo Phật.

Phật giáo cho rằng Phật là một chúng sinh đã được giác ngộ, còn chúng sinh là những Phật chưa giác ngộ. Dựa trên giáo lý của Phật Thích Ca, chúng ta biết rằng ở thế giới này, từ thời xa xưa đã có những vị Phật xuất hiện, và trong tương lai xa xôi cũng sẽ có những vị Phật khác ra đời. Hiện nay, tại các thế giới khác trong mười phương, cũng đang có nhiều vị Phật tồn tại. Như vậy, theo đạo Phật, Phật không phải chỉ có một vị duy nhất mà trong quá khứ, hiện tại và tương lai, có vô lượng vô số Phật. Hơn nữa, Phật giáo còn cho rằng tất cả chúng sinh, dù hiện nay có tin hay không tin vào Phật, đều có khả năng thành Phật trong tương lai. Phật giáo cho rằng Phật là chúng sinh đã giác ngộ, còn chúng sinh là Phật chưa giác ngộ. Về mặt cảnh giới, phàm và thánh có sự khác biệt, nhưng về bản chất, Phật tính là bình đẳng, Phật và chúng sinh đều có Phật tính như nhau không khác.

Tóm lại, Phật giáo không sùng bái Phật như một vị thần, cũng không xem Phật như là Chúa sáng thế. Vì vậy, có thể nói rằng Phật giáo chủ trương vô thần luận.

Bồ Tát là gì?

Bồ Tát là một thuật ngữ dịch âm từ chữ Phạn, và được lược dịch từ “Bồ đề tát đỏa”. “Bồ đề” có nghĩa là giác ngộ, còn “tát đỏa” có nghĩa là hữu tình. Do đó, Bồ Tát có nghĩa là “giác hữu tình”, chỉ những sinh vật có giác ngộ. Hữu tình ở đây là những sinh vật có tình cảm và tình ái, tức là động vật. Bồ Tát là những loài hữu tình đã đạt đến sự giác ngộ về nỗi khổ của tất cả chúng sinh, đồng cảm và thông cảm với những nỗi khổ đó, và phát nguyện cứu giúp chúng sinh thoát khỏi khổ đau. Vì vậy, trong đời sống, khi thấy ai có lòng thương người, thường giúp đỡ và cứu giúp người khác trong cơn hoạn nạn, người ta thường nói người đó có “tâm Bồ Tát”.

Theo đúng nghĩa, Bồ Tát rất khác với quan niệm dân gian. Bồ Tát là những người, sau khi tin Phật, học Phật, phát nguyện tự độ và độ tha, thậm chí hy sinh bản thân mình để cứu giúp người khác. Bồ Tát không phải là các vị thần như Thổ Địa hay Thành Hoàng, những tượng bằng gỗ hoặc đất được thờ ở đền miếu. Mọi chúng sinh trước khi thành Phật phải trải qua quá trình làm Bồ Tát. Để trở thành Bồ Tát, trước hết phải có tâm nguyện lớn, chủ yếu là bốn lời nguyện:

• “Chúng sinh vô biên thệ nguyện độ” – Phát nguyện độ thoát cho vô số chúng sinh.
• “Phiền não vô tận thệ nguyện đoạn” – Phát nguyện đoạn trừ vô số phiền não.
• “Pháp môn vô lượng thệ nguyện học” – Phát nguyện học tập vô số pháp môn.
• “Phật đạo vô thượng thệ nguyện thành” – Phát nguyện thành tựu Phật đạo vô thượng.

Quá trình làm Bồ Tát được chia làm 52 cấp bậc, từ Sơ địa đến Thập địa (địa vị 1-10), và thêm hai vị nữa là Đẳng giác và Diệu giác. Các Bồ Tát đạt đến vị Diệu giác đã trở thành Phật, còn ở ngôi vị Đẳng giác là những vị Đại Bồ Tát sắp thành Phật. Các vị Bồ Tát quen thuộc như Quan Thế Âm, Đại Thế Chí, Văn Thù, Phổ Hiền, và Địa Tạng đều là những vị Đẳng giác Bồ Tát.

Mọi người từ khi mới phát tâm cho đến khi thành Phật đều được gọi là Bồ Tát, vì vậy có sự phân biệt giữa Bồ Tát phàm phu và Bồ Tát hiền thánh. Các Bồ Tát được nhắc đến trong các kinh Phật thường là các vị Bồ Tát hiền thánh.

Có bao nhiêu vị Phật và Bồ Tát?

Như đã trình bày, theo đạo Phật, trong thế giới này từ thời xa xưa đã có nhiều vị Phật ra đời và trong tương lai rất xa, sẽ có thêm các vị Phật khác xuất hiện. Hiện nay, tại các thế giới khác trong mười phương, cũng đang tồn tại nhiều vị Phật. Do đó, Phật không phải chỉ có một vị duy nhất mà trong quá khứ, hiện tại và tương lai, có vô lượng vô số Phật. Mỗi vị Phật và Bồ tát đều có hình tướng và hạnh nguyện riêng, nhưng tất cả đều có lòng thương chúng sinh vô hạn và làm lợi ích cho hết thảy.

Đức Phật Thích Ca Mâu Ni

Thích Ca Mâu Ni là người khai sáng ra đạo Phật. Tên ngài mang nghĩa là người có lòng nhân từ mà tâm hồn luôn luôn an tĩnh, vắng lặng. Đức Phật Thích Ca Mâu Ni thường được thờ ở chính điện, ngự trên đài sen với tư thế ngồi kiết già hoặc tay phải cầm hoa sen đưa lên. Ngài sinh vào năm 623 trước Công nguyên tại thành Ca Tỳ La Vệ (Ấn Độ) và sau khi thành đạo, trở thành bậc thầy vĩ đại, truyền bá giáo lý từ bi và trí tuệ.

Đức Phật A Di Đà

Phật A Di Đà, còn gọi là Vô Lượng Thọ, Vô Lượng Quang và Vô Lượng Công Đức, mang nghĩa là tuổi thọ, hào quang và công đức của Ngài không thể lường được. Hình tượng Phật A Di Đà thường đứng trên tòa sen, tay trái cầm đài sen, tay phải duỗi xuống để tiếp dẫn chúng sinh. Tại các chùa, Ngài thường được thờ ở giữa, bên phải là Bồ Tát Quán Thế Âm và bên trái là Bồ Tát Đại Thế Chí. Bộ ba này gọi là Tây Phương Tam Thánh.

Đức Phật Di Lặc

Phật Di Lặc (tiếng Phạn: Maitreya, tiếng Pali: Metteyya), còn được gọi tắt là Di Lạc, mang ý nghĩa vui vẻ và hoan hỷ, là vị Phật của tương lai. Tượng Phật Di Lặc thường được khắc họa mập mạp, bụng to, miệng cười rất tươi. Bụng to biểu trưng cho sự bao dung rộng lượng, miệng cười biểu trưng cho lòng hỷ xả, không vướng mắc. Ở một số nơi, tượng Phật Di Lặc còn có sáu chú tiểu bám quanh mình, biểu trưng cho sáu căn của con người (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, và ý).

Bồ Tát Quán Thế Âm

Bồ Tát Quán Thế Âm là vị Bồ Tát quan sát, lắng nghe tiếng kêu than của chúng sinh trên thế gian, kịp thời cứu giúp chúng sinh thoát khổ. Tay phải Ngài cầm nhành dương liễu, tay trái cầm bình nước Cam Lồ để tưới mát chúng sinh, trên đỉnh đầu có hình Đức Phật A Di Đà. Có rất nhiều hình tượng Quán Thế Âm như:  Quan Âm Thị Kính, Quan Âm Nam Hải, Quan Âm Lộ Thiên, Quan Âm Thiên Thủ Thiên Nhãn,…

Bồ Tát Đại Thế Chí

Đại Thế Chí Bồ Tát (vắn tắt là Thế Chí), còn được gọi là Đại Tinh Tấn Bồ Tát, Vô Biên Quang Bồ Tát, Đắc Đại Thế Bồ Tát. Ngài là vị Bồ Tát thường dùng ánh sáng trí tuệ chiếu khắp mọi loài, khiến chúng sinh mười phương thế giới thoát khổ đau, thành tựu đạo quả Bồ đề. Đại Thế Chí Bồ Tát dùng hạnh nguyện đại hùng đại lực đại từ bi để trụ trong Ta bà thế giới, điều phục và tiếp độ chúng sinh cang cường.

Bồ Tát Địa Tạng

Địa Tạng Bồ Tát, nghĩa An Nhẫn, bất động tựa đại địa; tư duy sâu xa, kín đáo tựa kho tàng bí mật. Tay trái ngài nắm viên minh châu, tay phải cầm tích trượng có mười hai khoen, Ngài mặc áo cà sa và đội mũ tỳ lô. Ngài thường được thờ trong Chánh Điện bên phải của Đức Phật, hoặc tại nhà thờ các vong linh.

Đức Phật Dược Sư

Thông thường có bảy Đức Phật Dược Sư, nếu cộng thêm Đức Thích Ca Mâu Ni sẽ là tám Đức Phật Dược Sư, các Ngài có hạnh nguyện rất tương đồng như giúp chúng sinh được cứu khổ ban vui, sinh vào thiện đạo, thân hình đầy đủ các căn, được thọ mạng dài lâu, xinh đẹp, giàu có, tiêu trừ các tội trộm cắp nghèo khó, tiêu trừ các tội lỗi về phạm giới khuyết giới, giúp trừ các bệnh khổ thân tâm ma quỷ ám hại và được vãng sinh Tịnh Độ. Tại Việt Nam, phổ biến nhất là việc thờ Phật Dược Sư Lưu Ly Quang Như Lai, dựa trên bản kinh do Ngài Pháp Sư Huyền Trang dịch.

Phật Mẫu Chuẩn Đề

Phật Mẫu Chuẩn Đề có thân màu vàng trắng hoặc vàng lợt, ngồi kiết già trên đài sen, có hào quang tỏa sáng xung quanh, Ngài mặc thiên y, đầu đội mão báu có ngọc lưu ly rũ treo, có 18 tay đều đeo vòng xuyến khảm Xà Cừ, mỗi tay sẽ cầm các loại khí cụ biểu thị cho các Tam Muội Gia. Ngài có ba mắt, chuyên hộ trì Phật pháp đồng thời bảo hộ những chúng sinh mạng sống ngắn ngủi được thọ mệnh lâu dài.

Bồ Tát Thiên Thủ Thiên Nhãn

Trong kinh Thiên Thủ Thiên Nhãn Quán Âm Bồ Tát Quảng Đại Viên Mãn Vô Ngại Đại Bi Tâm Đà La Ni của Mật tông, Bồ Tát Quán Thế Âm được mô tả là có một nghìn con mắt và một nghìn bàn tay, tượng trưng cho khả năng nhìn thấy và cứu giúp tất cả chúng sinh ở khắp nơi. Hình tượng Quan Âm Thiên Thủ Thiên Nhãn thường có rất nhiều tay, mỗi tay có một con mắt trong lòng bàn tay, biểu trưng cho ý nghĩa hễ mắt để đâu thì tay theo đó. Ngài được tôn kính vì khả năng cứu độ chúng sinh khắp mười phương.

Bồ Tát Văn Thù Sư Lợi

Bồ Tát Văn Thù Sư Lợi, tên đầy đủ là Đại Trí Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát Ma Ha Tát, tiêu biểu cho trí tuệ. Ngài thường được miêu tả là ngồi kiết già trên một chiếc bồ đoàn bằng hoa sen với dáng dấp trẻ trung. Tay phải cầm lưỡi gươm đang bốc lửa, biểu tượng đặc thù của Ngài, để chặt đứt xiềng xích của vô minh và phiền não. Tay trái cầm cuốn kinh Bát Nhã, biểu trưng cho trí tuệ viên mãn.

Bồ Tát Phổ Hiền

Phổ Hiền Bồ Tát, dịch âm là Tam mạn đà bạt đà la hoặc Tam mạn đà bạt đà, tiêu biểu cho “Bình đẳng tính trí”, tức trí huệ thấu hiểu cái nhất thể của sự khác biệt và đồng nhất. Ngài hiện thân khắp mười phương pháp giới để hóa độ chúng sinh. Bồ Tát Phổ Hiền thường được thờ chung với Phật Thích Ca và Bồ Tát Văn Thù Sư Lợi. Ngài cưỡi voi trắng sáu ngà, biểu tượng cho trí huệ vượt qua chướng ngại.

Như vậy, trong đạo Phật có vô lượng vô số các vị Phật và Bồ Tát, mỗi vị mang theo hình tướng và hạnh nguyện riêng biệt, nhưng đều hướng đến mục đích cao cả là cứu độ chúng sinh thoát khỏi khổ đau và đạt đến giác ngộ.