Hầu đồng là gì? Hoạt động hầu đồng có phải là nghi lễ của Phật giáo không?

Hầu đồng là một nghi thức tâm linh xuất hiện từ lâu trong văn hóa Việt Nam và đến nay vẫn còn thu hút sự quan tâm của rất nhiều người. Tuy nhiên, một số người đã lợi dụng niềm tin của tín đồ để trục lợi, khiến nhiều người hiểu sai về bản chất của nghi thức này.

Để giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về hầu đồng, Phúc Lâm Sơn Đồng sẽ cung cấp những thông tin chi tiết và chính xác về nghi thức này qua bài viết dưới đây. Hãy cùng chúng tôi khám phá và tìm hiểu sâu hơn về ý nghĩa, lịch sử, cũng như những giá trị tâm linh mà hầu đồng mang lại.

Hoạt động hầu đồng là gì?

Hầu đồng là một nghi thức mang đậm tín ngưỡng dân gian, nơi người hầu đồng để cho các vị thánh thần nhập vào cơ thể mình để phán truyền, ban phúc lộc, và chữa trị bệnh tật. Khi thực hiện nghi thức này, người hầu đồng trở thành hiện thân của các vị thánh thần, truyền đạt ý chí và sự ban phúc của họ cho người tham dự.

Trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ phủ, hầu đồng là hình thức tôn thờ các vị thần đại diện cho bốn cõi: Thiên (trời), Địa (đất), Thoải (nước), và Thượng Ngàn (núi rừng). Các vị thần này được thờ cúng trong các ngôi đền và miếu. Mặc dù hiện nay chưa có một định nghĩa chính thức nào về hầu đồng, nghi thức này chủ yếu được truyền lại qua các thế hệ từ thời xa xưa, dựa trên quan niệm và truyền miệng của ông bà ta.

Người hầu đồng thường là ai?

Chưa có nghiên cứu khoa học nào đã chứng minh rõ ràng về việc người nào có khả năng ngồi hầu đồng. Tuy nhiên, từ lâu, thường những người có căn đồng hoặc có yếu tố di truyền từ thế hệ trước được coi là có khả năng hầu đồng. Những người này thường có hệ thần kinh yếu, dễ bị ốp đồng khi tiếp xúc với các năng lượng tâm linh, hay còn gọi là “bị nhập” bởi các vị thần.

Những người thực hiện nghi thức hầu đồng, nếu không có căn, thường sẽ phải chịu ảnh hưởng đến sức khỏe. Tuy nhiên, có những trường hợp, chỉ khi tham gia nghi lễ hầu đồng, sức khỏe của họ mới được cải thiện và trở nên bình thường trở lại.

Thời điểm phổ biến để thực hiện hầu đồng thường là vào các dịp lễ quan trọng như lễ giỗ, khi người thực hành sẽ lên đồng để cho các vị thần nhập vào và truyền đạt ý chí của họ.

Hoạt động hầu đồng có phải là nghi lễ của Phật giáo không?

Hầu đồng không phải là một nghi lễ trong Phật giáo mà thực tế là một hoạt động tín ngưỡng thờ Mẫu. Trong tín ngưỡng này, các vị thánh thần được cho là nhập vào người hầu đồng để truyền đạt phán truyền, ban phúc lộc, và thực hiện các công việc như chữa bệnh.

Các nghi lễ hầu đồng thường diễn ra tại các đền thờ của Mẫu Thượng Thiện, Mẫu Thượng Ngàn và Mẫu Thoải. Mẫu Thượng Thiện, còn gọi là Mẫu đề nhất, bao gồm các vị mẫu như Mẫu Cửu Trùng Thiên, Mẫu Tây Thiên (hay Chúa Tây Thiên), Mẫu Liễu Hạnh (hay bà Chú Liễu), và Thiên Hậu Thánh Mẫu (hay bà Chúa Ngọc), mỗi vị đảm nhận vai trò cai quản một phần thiên phủ. Các đền thờ của các vị mẫu này có thể được tìm thấy ở nhiều tỉnh thành như Cửu Trùng Thiên ở Hà Nội, Phủ Nấp tại Nam Định, và các đền mẫu tại Hà Tĩnh.

Mẫu Thượng Ngàn, hay còn gọi là bà chúa Thượng Ngàn, là vị mẫu cai quản vùng rừng núi, thường được tôn thờ tại các đền mếu. Thánh mẫu Thoải là vị thánh mẫu cai quản thiên nhiên, bao gồm sông nước, cây cối và mưa bão. Thường được thờ tại hầu hết các đền Mẫu, vị trí của Thánh mẫu Thoải thường nằm ở phía trái của đền, còn Mẫu Thượng Ngàn thường đặt ở phía bên phải, trên mặt trước của đền.

Nghi thức hầu đồng sẽ được tiến hành như thế nào?

Nghi thức hầu đồng là một hoạt động tín ngưỡng vô cùng quan trọng trong đời sống tâm linh của người dân Việt Nam, nơi mà các vị thần nhập vào người hầu đồng để truyền đạt phán truyền, ban phúc lộc và chữa bệnh. Để tổ chức một buổi hầu đồng thành công, việc chuẩn bị cẩn thận và kỹ lưỡng là rất quan trọng.

Công tác chuẩn bị cho việc hầu đồng

Lễ vật trong nghi thức hầu đồng thường bao gồm những đồ vật đơn giản như bông hoa, trái cây, chè, xôi, cháo trắng và vàng mã, tùy vào từng điều kiện cụ thể có thể có thêm nhiều lễ vật khác. Các lễ vật sẽ được sắp xếp theo kỷ tháp hình chữ nhật, trung tâm là chén, đũa,… Ở giữa mâm sẽ có một chiếc gương phủ khăn thuê.

Mâm lễ Tứ Phủ phải có: 9 quả trứng, 1 cái lược, 1 chiếc quạt, 1 đôi guốc và 9 miếng vải vuông phủ phía trên. Bên ngoài mâm lễ cần thêm một cái chung nhỏ, một cái thau nhỏ, một mâm hài có hình chim phượng thêu và đồ sơn màu trắng, cùng trăm thỏi vàng. Phía trước bàn thờ sẽ có vàng mã, 2 chiếc thuyền hình cánh cụt có 12 hình người chèo thuyền, 1 đôi ngựa, 1 con voi với đủ bộ nạm thiếc, yên cương.

Ngoài các lễ vật trên, các cô/cậu đồng còn cần chuẩn bị thêm các thành phần như:

• Dàn nhạc: Bao gồm một dàn nhạc gồm 1 đàn nhị, 1 đàn nguyệt, 1 sáo, 1 trống lớn, 1 trống nhỏ, 1 phách, 1 cảnh đôi. Tùy theo từng địa phương khác nhau, dàn nhạc có thể có thêm các nhạc cụ khác, nhưng luôn bắt buộc phải có trống nhỏ, đàn nguyệt và cảnh đôi.
• Trang phục: Trong buổi hầu đồng, có 36 giá đồng ứng với 36 vị thánh thần. Mỗi giá đồng sẽ có một bộ trang phục riêng, vì vậy cô/cậu đồng cần chuẩn bị 36 bộ trang phục tương ứng để phục vụ cho từng giá đồng. Trang phục hầu đồng bao gồm: Khăn che mặt, áo dài với các màu sắc khác nhau, quần dài trắng, khăn tấu hương, thắt lưng, kiềng bạc, son phấn,…

Màu sắc của trang phục phụ thuộc vào từng Phủ cụ thể: Phủ Thiên màu đỏ, Phủ Địa màu vàng, Phủ Thoải màu trắng, Phủ Nhạc màu xanh.

Các hoạt động của người hầu đồng

Trong buổi hầu đồng diễn ra, các cô đồng, cậu đồng sẽ được các vị thánh “nhập” vào cơ thể và thực hiện các chỉ dẫn mà thánh muốn truyền đạt. Cô/cậu đồng thường thực hiện các hoạt động như nhảy múa, phán truyền, ban phúc thông qua văn chầu.

Trình tự của một giá đồng

Trong buổi hầu đồng, các cô/cậu đồng sẽ tuân thủ trình tự như sau:

• Thay trang phục: Mỗi cô/cậu đồng đầu tiên sẽ thay trang phục phù hợp với giá đồng mình sẽ hầu. Vì có thể hầu nhiều giá đồng khác nhau trong một buổi, người hầu đồng cần chú ý thay đổi trang phục thích hợp.
• Dâng hương và lễ hành: Nhằm mục đích xua đuổi tà ma, người hầu đồng sẽ thực hiện các nghi lễ dâng hương với các động tác cầm bó nhang đã được bọc trong khăn tẩm hương. Thủ tục này thường được thực hiện bằng cách cầm bó nhang và thực hiện các động tác phù phép.
• Lễ Thánh giáng: Khi Thánh bắt đầu “nhập” vào, cô/cậu đồng sẽ buông bó nhang trên tay và bắt đầu nhảy múa một cách nhịp nhàng.
• Múa đồng: Đây là hành động chứng minh rằng thánh đã “nhập” vào người hầu đồng. Các điệu múa thường gặp như múa cờ, múa lông đao, múa kiếm, múa quạt, múa tay không,… các điệu múa phụ thuộc vào giá hầu đồng và thường ảnh hưởng từ vũ điệu dân gian. Thánh thần được xếp từ cao đến thấp: Thánh Mẫu, Quan lớn, Chầu bà, Cậu,…
• Thánh thăng: Người hầu đồng ngồi xuống, hai tay bắt chéo đặt trước trán, sau đó rùng mình khẽ là lễ kết thúc một giá đồng.

Các loại giá đồng hiện nay

Hiện nay, mặc dù có nhiều thánh nhưng tối đa chỉ có 36 giá hầu đồng được sử dụng, bao gồm:

• Tam Toà Quốc Mẫu: Chầu Đệ nhất Thiên tiên Liễu Hạnh Công chúa, Chầu Đệ nhị Thượng Ngàn Quế Hoa Mỵ Nương Công chúa, Chầu Đệ Tam Thoả Cung Xích Lân Long nữ.
• Hội đồng Thánh Chúa: Chúa Đệ Nhất Tây Thiên, Chúa Đệ nhị Nguyệt Hồ, Chúa Đệ Tam Lâm Thao, Thác Bờ, Long Giao,…
• Tứ Phủ Chầu bà: Chầu Đệ nhất Thượng Thiên, Chầu Đệ nhị Thượng Ngàn, Chầu Đệ Tam Thoải Cung, Chầu Đệ Tứ Khâm sai,…
• Tứ phủ Thánh Cậu: Chầu Cậu Hoàng cả Phủ giày, Chầu Cậu hoàng đôi, Chầu Cậu hoàng bơ, Chầu Cậu hoàng tư, Chầu Cậu hoàng năm,…

Như vậy, với sự đa dạng và sâu sắc của các nghi thức, hầu đồng không chỉ là nơi thể hiện niềm tin mà còn là diễn biến phong phú của văn hóa tín ngưỡng, góp phần làm nên bức tranh đa sắc màu của đời sống tâm linh ở Việt Nam.