Tìm hiểu sự tích và đền thờ cô Bơ linh thiêng

Đền thờ Cô Bơ, một trong những điểm đến tâm linh nổi bật trong hệ thống văn hóa Tứ Phủ của người Việt, tọa lạc tại Thanh Hóa. Hãy cùng Phúc Lâm Sơn Đồng khám phá những câu chuyện hấp dẫn về đền Cô Bơ, cũng như tìm hiểu về sự tích và những điều cần lưu ý khi dâng lễ tại đây!

Cô Bơ là ai?

Cô Bơ, còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như Cô Ba Thoải Cung, Cô Ba Hàn Sơn, Cô Bơ Thác Hàn, và Cô Bơ Hàn Sơn, là một trong bốn vị Thánh Cô, đảm nhận vị trí thứ ba trong hàng Tứ Phủ Thánh Cô. Cô Bơ có nhiệm vụ cai quản miền Thoải Cung, vì vậy dân gian thường gọi cô là Cô Bơ Thoải Cung.

Theo truyền thuyết, cô là con gái của vua Thủy Tề ở Thoải Cung, trong khi một số người lại cho rằng cô là con gái của Long Vương, được Mẫu Liễu Hạnh cho phép theo hầu cận. Người dân tin rằng Cô Bơ rất linh thiêng; chỉ cần ai gặp khó khăn khổ nạn mà chân thành đến cửa cô khấn vái, cầu xin thì sẽ được cô phù hộ và cứu giúp. Vì vậy, con nhang đệ tử từ khắp nơi không ngần ngại tìm đến để dâng lễ, dâng hương, mong cầu sức khỏe dồi dào và mọi việc suôn sẻ, thuận lợi.

Sự tích đền cô Bơ

Trong dân gian, có nhiều truyền thuyết về Cô Bơ cũng như sự tích liên quan đến đền Cô. Hai câu chuyện nổi bật nhất bao gồm:

Cô Bơ giáng sinh vào Thời Vua Lê Trung Hưng

Theo truyền thuyết, Đức Thái Bà một đêm nằm mộng thấy một thiếu nữ xinh đẹp trong trang phục trắng muốt đến dâng cho bà một viên ngọc quý, tự xưng là Thủy Cung Tiên Nữ hạ trần để giúp vua cứu nước. Ngày 8/2, Đức Thái Bà thụ thai và sinh ra một cô con gái với nhan sắc tuyệt trần, đúng như hình ảnh trong giấc mơ. Ngay khi cô ra đời, trời đất chuyển động, nhạc từ Thủy Cung vang lên, khiến Đức Thái Bà tin tưởng rằng con gái mình là tiên nữ hạ phàm, có thể cứu giúp nhân dân.

Cô lớn lên xinh đẹp và tài năng, được Đức Thái Bà yêu thương dạy dỗ. Khi đất nước bị giặc Minh xâm lược, cô và mẹ tạm lánh về Hà Trung, Thanh Hóa, gần ngã ba sông Thác Hàn. Sử sách ghi lại rằng cô đã giúp vua Lê Lợi trong cuộc kháng chiến chống quân Minh. Một lần, khi nghĩa quân đang bị truy đuổi, vua Lê Lợi tình cờ gặp Cô Bơ đang tỉa ngô. Cô khéo léo bảo nhà vua cải trang thành nông dân, vùi áo bào xuống ruộng để qua mắt quân giặc. Nhờ sự nhanh trí của cô, cả hai đã an toàn thoát khỏi tay quân địch.

Sau đó, cô cũng không ngại khó khăn, chèo thuyền chở quân sĩ và lương thực qua sông. Khi cuộc kháng chiến thành công, vua Lê Lợi nhớ đến cô và quyết định phong tặng cô danh hiệu “Thượng Đằng Thần”, nhưng khi quân lính đến đón, cô đã qua đời. Người dân kể rằng cô đã một lòng chờ đợi, không chịu kết duyên với ai cho đến lúc mất.

Vào năm 1432, vua Lê Lợi có một giấc mơ thấy một nữ thần thủy báo mộng, nhắc nhở rằng: “Ta là con gái vua Thủy Tề, nhà vua có nhớ lời hẹn ước của chúng ta không? Giờ đây, nghiệp đế vương đã thành, sao chưa thấy trả?”. Khi tỉnh dậy, vua Lê Lợi nhớ lại sự tích về Cô Bơ và đã cho xây dựng đền thờ để tưởng nhớ công lao của cô.

Cô Bơ giáng sinh vào Thời Vua Lê Thánh Tông

Theo truyền thuyết, vào những năm đầu triều đại Lê Thánh Tông (1460-1497), thái úy Lê Thọ Vực sau khi lập được nhiều công trạng đã được phong chức “Bình Trương Quân Quốc Trọng Sự” và sau đó là “Sùng Quốc Công”, giao nhiệm vụ trấn giữ biên ải Ba Bông, nơi nổi tiếng với “rừng thiêng nước độc”. Trong bối cảnh xảy ra một trận giao tranh ác liệt, không bên nào chiếm ưu thế, tình hình trở nên rất nguy cấp.

Vào một đêm, danh tướng Lê Thọ Vực mơ thấy một thiếu nữ mặc xiêm y trắng từ trên mây giáng xuống ngã Ba Bông, tiến tới và nói: “Hãy lui quân về Nhị Sơn hạ thủy mà vây hãm, lên núi Thạch Bàn cầu Mẫu Thoải sẽ ứng linh.” Theo lời dặn, danh tướng đã dẫn quân trở về Chí Thủy để dâng lễ cầu Mẫu, đồng thời bố trí quân binh mai phục.

Mẫu đã ứng báo với một kế sách để đánh bại quân giặc: lấp đá chặn dòng nước, sử dụng thủy triều dâng làm nghi binh, nhử giặc vượt qua bãi đá ngầm. Khi nước thủy triều xuống, quân ta tổng lực phản công. Thuyền giặc khi rút chạy đã bị mắc vào bãi đá ngầm, gây lật đổ và thiệt hại lớn. Quân mai phục lao ra đánh úp, giặc chết nhiều vô kể và rút lui thảm hại, không còn dám quấy nhiễu vùng biên giới nữa.

Để bày tỏ lòng tri ân đối với thánh thần, tướng quân Lê Thọ Vực đã tâu vua xin lập đền thờ Cô Ba tại bờ bãi bồi Ba Bông và đền thờ Đệ Tam Thánh Mẫu trên núi Thạch Bàn thác Hàn Chí Thủy. Nhân dân địa phương, nhớ ơn công đức của tướng quân, đã xây dựng một ngôi đền thờ ngay phía dưới trước đền Mẫu, được tách biệt bởi sân Đại Bái. Từ đó đến nay, khu di tích này vẫn giữ nguyên hình thức sắp xếp như vậy.

Đền thờ cô Bơ ở đâu?

Đền thờ Cô Bơ hiện tọa lạc tại xã Hàn Sơn, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa, gần ngã ba bến Đò Lèn. Theo ghi chép trong lịch sử, vào những năm 1939 – 1940, ngôi đền Cô Bơ đã bị giặc Nhật phá hủy. Tuy nhiên, cụ Nguyễn Trọng Khanh đã bí mật cứu vớt một số bài vị và pho tượng của Cô, rồi xin phép lập đền thờ Thánh Trần Hưng Đạo cách đền cũ khoảng 200m, thực chất là để khôi phục lại đền Cô Bơ.

Đến năm 1996, ngôi đền Cô Bơ đã được nhà nước công nhận là di tích văn hóa lịch sử cấp Quốc Gia. Ngoài ngôi đền chính ở Thanh Hóa, đền Cô Bơ cũng được dựng lên ở nhiều địa phương khác như Hà Nội, Hà Nam và Tuyên Quang.

Những lưu ý khi dâng lễ Đền thờ Cô Bơ Thoải

Lễ đền thờ cô Bơ vào thời điểm nào?

Theo truyền thuyết, ngày mất của Cô Bơ được ghi chép là vào ngày 8 tháng 2. Tuy nhiên, ngày 12 tháng 6 âm lịch mới chính là ngày rước Cô lên đền Mẫu, nên người dân thường tổ chức lễ hội Cô Bơ vào ngày này. Vào ngày hội, các tín đồ thường về cửa đền để cầu xin Cô ban cho sức khỏe và bình an.

Sắm lễ đền thờ cô Bơ

Khi dâng lễ tại đền thờ Cô Bơ, sự thành kính của mỗi người là điều quan trọng nhất. Trong dân gian, màu trắng được coi là màu sắc đặc trưng của Cô Bơ, vì vậy, các tín đồ thường chuẩn bị những mâm lễ phẩm có màu sắc này để thể hiện lòng thành kính.

Khi sắm lễ, gia chủ có thể chuẩn bị các lễ vật như:

• Đĩa hoa
• Đĩa trái cây
• Giấy tiền
• Thẻ hương
• Trầu cau
• Xôi thịt
• Cánh sớ

Ngoài ra, gia chủ cũng có thể dâng các món lễ vật khác như mã trắng hoặc thuyền hoa. Nếu điều kiện kinh tế không cho phép, chỉ cần dâng lên Cô một bánh oản ngọc với tấm lòng thành tâm cũng đã đủ.