Phật Dược Sư là ai? Tìm hiểu vè Phật Dược Sư

Phật Dược Sư, còn được biết đến với danh hiệu đầy đủ là Dược Sư Lưu Ly Quang Vương Phật, là một trong những vị Phật được tôn kính và thờ phụng rộng rãi tại nhiều quốc gia như Trung Quốc, Tây Tạng, Nhật Bản và Việt Nam. Với hình ảnh biểu tượng của một vị thầy thuốc, tay trái cầm thuốc chữa bệnh, tay phải kết Ấn thí nguyện, Phật Dược Sư đại diện cho khả năng chữa lành bệnh tật về thể chất, cho ánh sáng trí tuệ và lòng từ bi vô hạn. Ngài mang trong mình sứ mệnh cứu độ chúng sinh thông qua 12 lời nguyện. Cùng Phúc Lâm tìm hiểu về vị Phật này ở bài viết sau.

Phật Dược Sư là ai?

Phật Dược Sư, còn gọi là bhaiṣajyaguru trong tiếng Phạn và 藥師佛 trong chữ Hán, là một vị Phật nổi bật trong đạo Phật, biểu trưng cho sự viên mãn của Phật quả. Ngài ngự trị ở phương Đông, trong cõi Tịnh Lưu Ly. Tranh tượng về Phật Dược Sư thường miêu tả ngài với tay trái cầm thuốc chữa bệnh và tay phải kết Ấn thí nguyện, tượng trưng cho lòng từ bi và khả năng chữa lành mọi đau khổ.

Phật Dược Sư thường được thờ cúng cùng với Phật Thích Ca Mâu Ni và Phật A Di Đà. Trong tam thế Phật, Phật Dược Sư thường được đặt bên trái, Phật A Di Đà bên phải và Phật Thích Ca ở giữa. Theo kinh Dược Sư, hiện chỉ còn tồn tại dưới dạng chữ Hán và chữ Tây Tạng, Phật Dược Sư đã phát ra 12 lời nguyện, nhằm cứu độ chúng sinh với sự trợ giúp của chư Phật, Bồ Tát, cùng 12 vị Hộ pháp và Thiên vương.

Phật Dược Sư được tôn kính rộng rãi tại nhiều quốc gia như Trung Quốc, Tây Tạng, Nhật Bản và Việt Nam, nơi người dân thường cầu nguyện sự bảo vệ và chữa lành từ ngài.

Ý nghĩa tên gọi và danh hiệu

Ý nghĩa tên gọi

Phật Dược Sư còn được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau, phản ánh các phẩm chất và nguyện vọng cứu độ của ngài. Các danh xưng khác bao gồm Dược Sư Lưu Ly Quang Vương Phật (bhaiṣajyaguruvaidūrya-prabha-buddha; 藥師琉璃光佛), biểu trưng cho ánh sáng tỏa ra từ ngọc lưu ly. Ngài cũng được gọi là Dược Sư Lưu Ly Quang Vương Như Lai (Phạn: Bhaiṣaijya guru vaiḍuria prabhà ràjàya tathàgatàya), và Dược Sư Như Lai (Phạn: Bhaiṣaijya guru tathàgatàya). Một danh xưng khác là Dược Sư Lưu Ly Như Lai (Phạn: Bhaiṣaijya guru vaiḍuria tathàgatàya), nhấn mạnh sự trong sáng và thuần khiết của ngài.

Phật Dược Sư còn được tôn kính với danh hiệu Đại Y Vương Phật (Phạn: Mahà Bhaiṣaijya ràja buddha), ám chỉ ngài như vị vua của các thầy thuốc, người chữa lành mọi bệnh khổ cho chúng sinh. Ngài còn được biết đến với tên gọi Vương Thiện Đạo, và vì nguyện vọng cứu giúp mọi loài khỏi đau khổ bệnh tật, ngài cũng được gọi là Tiêu Tai Diên Thọ Dược Sư Phật. Tất cả các danh hiệu này phản ánh sứ mệnh từ bi của Phật Dược Sư trong việc bảo vệ và chữa lành cho chúng sinh.

Ý nghĩa danh hiệu Đức Dược Sư

“Dược” nghĩa là thuốc, “Sư” nghĩa là thầy, và tên đầy đủ của ngài là Dược Sư Lưu Ly Quang Vương Phật. Kinh điển liên quan đến ngài gọi là Dược Sư Bổn Nguyện Công Đức Kinh. Dược Sư có nghĩa là thầy thuốc, còn Lưu Ly là loại ngọc trong suốt từ trong ra ngoài. Trong Thiền tông, có câu “đập vỡ thùng sơn”, ví von thân ngũ ấm của chúng ta như thùng sơn đen đúa. Bên trong là sự chấp ngã đen tối, bên ngoài là sự chấp pháp đặc quánh. Khi phá vỡ thùng sơn này, người tu hành mới hoàn thành sự giác ngộ. Bát Nhã Tâm Kinh dạy rằng “chiếu kiến ngũ uẩn giai không, độ nhất thiết khổ ách”, nghĩa là nhìn thấy bản chất trống rỗng của năm uẩn sẽ giúp vượt qua mọi khổ nạn. Tướng mạo tối tăm như thùng sơn đen là do hai căn bệnh chính: kiến hoặc (thấy sai lầm) và tư hoặc (nghĩ sai lầm).

Danh hiệu Dược Sư Lưu Ly Quang Vương Phật có thể dùng để “trong uống ngoài xoa”. Trong uống là tự nhắc nhở mình nhận biết mỗi vọng tưởng (tư hoặc) để chúng tự tan biến. Khi tham, sân, si hiện lên, cần nhận biết gốc rễ từ kiến hoặc và thanh tịnh sáu căn. Đề khởi danh hiệu Dược Sư như tự nhắc nhở bổn phận thiết yếu, từng niệm từng niệm giác sát, thanh lọc nơi tâm. Đó là cách “trong uống”. Còn “ngoài xoa” là tin chắc vào nguyện lực của Phật hộ niệm. Phật không xa, mà thường trụ ngay trong niệm hiện tại. Chúng ta bị phan duyên, thọ kích thích, tưởng biến hóa, sắc làm mù, năm uẩn che lấp nên tưởng như Phật xa vời.

Tổ dạy: “Tâm bình thường là đạo“. Tâm bình thường là Lưu Ly, không bị tư hoặc làm mê muội, không bệnh ngã chấp. Ngoài không bị kiến hoặc đánh lừa, giải thoát pháp chấp. Dược Sư Lưu Ly Quang Phật là vị Phật thông suốt mọi y dược của thế gian. “Quang” nghĩa là sáng suốt, không phải ánh sáng mặt trời hay mặt trăng, mà là ánh sáng trí tuệ tinh thần không hình tướng. Khi niệm, nghe âm thanh rõ ràng không mờ là tánh giác sáng tỏ. Nếu nghe không rõ, tức bị hôn trầm hoặc vướng vào một trần cảnh nào đó. Tánh nghe là tánh giác ở khắp pháp giới. Nghe rõ tiếng niệm tức là trở về tánh thể, tánh này đồng với chư Phật và đức Dược Sư Lưu Ly Quang. Niệm danh hiệu ngài để tự nhắc tâm mình rằng tâm Phật luôn thường trụ khắp mười phương.

Kinh Lăng Nghiêm dạy: “Mười phương Như Lai thương nhớ chúng sanh như mẹ nhớ con. Nếu con trốn chạy thì mẹ dù nhớ cũng không làm gì được. Nếu con nhớ mẹ như mẹ nhớ con, mẹ con đời đời chẳng rời xa nhau. Nếu tâm chúng sanh nhớ Phật niệm Phật, đời này đời sau quyết định thấy Phật”. Ngọc lưu ly màu xanh lơ (xanh da trời), nhìn lên bầu trời thấy màu xanh nhè nhẹ, biểu tượng cho những gì huyễn vọng, không thật có. Dưới con mắt Phật, năm ấm, ngã chấp, pháp chấp, kiến hoặc, tư hoặc là những bệnh hoạn nặng nề chỉ như hoa đốm trong hư không. Chữa khỏi bệnh lóa ở mắt thì hoa đốm không còn. Tỉnh ra, không ngủ mơ thì những giấc mộng cọp vồ, nhà cháy không còn. Mặt trời trí tuệ của tất cả chúng sanh bản lai vẫn thường sáng. Chỉ vì sống với tâm phan duyên, quên tánh bản giác mà trở thành thùng sơn năm uẩn. Theo giáo pháp Dược Sư, chuyên trì danh hiệu Phật, sẽ thoát vô minh sanh tử và trở về bổn tâm viên quang.

Dược Sư là công dụng, Lưu Ly là thể tịnh, Quang là tánh giác. Chữ “Vương” là hình dung từ để hiển thị công dụng thù thắng, thể thanh tịnh, tánh quang minh, mỗi mỗi tuyệt vời. Đức Phật Dược Sư là một trong ba vị “Hoành Tam Thế Phật” cùng với Phật Thích Ca Mâu Ni ở giữa, Phật A Di Đà ở bên phải và Phật Dược Sư ở bên trái. Hoành Tam Thế Phật biểu thị niềm tin vào Phật pháp vô biên, tượng trưng cho sự sinh trưởng, phát triển của vạn vật, với thế giới Tịnh Lưu Ly ở phương Đông là biểu tượng cho sự sinh trưởng, và phương Tây là sự trở về của vạn vật. Ba vị Phật cùng đứng một chỗ, bao dung tất cả sự an lành.

Trì tụng và thờ cúng Dược Sư Lưu Ly Quang Vương Phật

Tranh tượng của Phật Dược Sư thường miêu tả ngài với tay trái cầm thuốc chữa bệnh và tay phải kết Ấn thí nguyện, biểu tượng cho lòng từ bi và khả năng chữa lành. Trong các điện thờ, Phật Dược Sư thường được đặt bên trái Phật Thích Ca Mâu Ni, trong khi Phật A Di Đà được đặt bên phải. Điều này thể hiện sự kết hợp hài hòa của ba vị Phật đại diện cho các khía cạnh khác nhau của Phật pháp.

Kinh Dược Sư, hiện chỉ còn tồn tại trong bản chữ Hán và chữ Tây Tạng, ghi lại 12 lời nguyện của Phật Dược Sư, với mục đích cứu độ chúng sinh. Ngài thực hiện điều này với sự trợ giúp của chư Phật, Bồ Tát, cùng 12 vị Hộ Pháp và Thiên Vương. Tại các quốc gia như Trung Quốc, Tây Tạng, Nhật Bản và Việt Nam, Phật Dược Sư được thờ cúng rộng rãi, tượng trưng cho lòng thành kính và hy vọng vào sự chữa lành của ngài.

Về việc trì niệm danh hiệu Đức Phật Dược Sư, mặc dù ngài có nhiều danh hiệu, nhưng phổ biến nhất là “Nam mô Dược Sư Lưu Ly Quang Phật” hoặc “Nam mô Dược Sư Lưu Ly Quang Vương Phật”. Theo Dược Sư Kinh Sám (HT. Trí Quang dịch), phần Niệm Phật ghi rõ nên niệm “Nam mô Dược Sư Lưu Ly Quang Phật”. Các hành giả tu tập pháp môn Tịnh độ, niệm danh hiệu Phật A Di Đà, cần đủ Tín, Nguyện, Hạnh và niệm đến nhất tâm. Tương tự, khi tu tập pháp môn Dược Sư, hành giả cũng phải đủ ba yếu tố này. Việc niệm có thể thầm, ra tiếng, lần tràng hạt v.v., và niệm cho đến khi tâm được nhất tâm, giống như phương thức niệm Phật A Di Đà.

Ánh sáng Lưu Ly Quang biểu thị sự thanh tịnh hoàn toàn, trong suốt không chút nhơ bợn, chiếu khắp nơi phá tan tăm tối vô minh, đem lại lợi lạc và diệt trừ bệnh khổ cho chúng sinh. Nhờ ánh sáng này, chúng sinh xa lìa mê vọng, tiến tới giác ngộ và giải thoát.

Công năng của việc trì niệm danh hiệu Phật Dược Sư được miêu tả rõ trong Kinh Dược Sư Như Lai Bản Nguyện Công Đức, với năm lợi ích chính:

• Diệt sự tham lam và phát tâm bố thí: Nhờ trì niệm danh hiệu Đức Dược Sư, hành giả mở rộng tấm lòng, từ bỏ tham lam, ích kỷ, và thực hành bố thí.
• Diệt sự phạm tội và giữ giới: Niệm danh hiệu ngài giúp chuyển hóa tội lỗi và sống theo chính pháp, đạo đức.
• Diệt sự ganh ghét và được giải thoát: Trì niệm danh hiệu giúp hành giả phát tâm tu học, diệt trừ ganh ghét, và đạt được giải thoát.
• Diệt sự hại nhau và được thương nhau: Niệm danh hiệu Đức Dược Sư giúp hóa giải oán hận, thù địch, và mang lại sự hiểu biết, tôn trọng lẫn nhau.
• Được sinh về Cực Lạc hoặc các cõi an lành khác: Trì niệm danh hiệu Phật Dược Sư là trợ duyên quan trọng cho những ai cầu vãng sinh Cực Lạc, cũng như đem lại phước báo và sinh về các thế giới an lành.

Nhờ năng lực bổn nguyện của Phật Dược Sư, những ai thọ trì danh hiệu ngài sẽ tiêu trừ bệnh khổ và đạt được mọi nguyện vọng. Trì niệm danh hiệu Phật Dược Sư giúp chuyển hóa tội lỗi, sống đạo đức và theo chính pháp.

Phật Dược Sư là biểu tượng của lòng từ bi và trí tuệ mà còn là hiện thân của sự chữa lành và cứu độ. Qua việc thờ cúng và trì niệm danh hiệu của ngài, Phật tử khắp nơi tìm thấy sự an ủi, bình an và hướng dẫn trong hành trình tu học. Ánh sáng Lưu Ly Quang của ngài không chỉ soi sáng những tăm tối vô minh mà còn mở ra con đường dẫn đến giác ngộ và giải thoát. Như vậy, việc tôn kính và thực hành theo Phật Dược Sư không chỉ giúp chúng sinh vượt qua khổ đau bệnh tật mà còn hướng đến một đời sống thanh tịnh và đầy ý nghĩa, đạt đến sự giác ngộ tối thượng. Kết hợp với các pháp môn khác, ngài trở thành một phần không thể thiếu trong việc xây dựng một đời sống tâm linh vững chắc và trọn vẹn.