Sơn son thếp vàng là gì và quy trình thực hiện như thế nào?

Sơn son thếp vàng là thuật ngữ được sử dụng từ lâu đời để chỉ một nghề truyền thống đã tồn tại hơn 10 thế kỷ, chủ yếu ở miền Bắc nước ta. Đây là một nghề mĩ thuật đặc biệt, gắn liền với tâm linh và nền văn hóa Việt Nam. Theo tín ngưỡng tâm linh của người Việt, thếp vàng được xem là nét văn hóa cao cấp và ấn tượng nhất trong việc chế tác các sản phẩm tâm linh.

Các sản phẩm thếp vàng được chế tác thủ công bằng tay, rất tinh xảo và đòi hỏi sự khéo léo, tinh tế của người thợ. Chúng thường có giá trị rất cao và được xem là phân khúc sản phẩm cao cấp, thể hiện sự sang trọng và đẳng cấp trong nghệ thuật. Từng sản phẩm thếp vàng đều mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, thể hiện sự tôn kính đối với các vị thần, linh vật và tổ tiên của người Việt Nam.

Tìm hiểu về sơn son

Sơn son: Sơn được sử dụng là loại sơn được chế ra từ nhựa cây sơn trên rừng (là đặc sản của nước ta). Cây sơn có ở khắp nơi trên đất nước Việt Nam, có thể là sơn tự nhiên hoặc sơn trồng để thu hoạch. Thời gian trồng cây sơn rất lâu thường kéo dài ít nhất là 3 năm từ khi gieo hạt tới lúc lấy được nhựa. Sau khi lấy nhựa sơn thì phần sơn sống này được để nguyên 3-4 tháng cho đứng sơn, sơn lắng xuống tạo ra nhiều lớp khác nhau. Mỗi lớp được sử dụng với mục đích riêng, lớp lỏng trên cùng có màu nâu được gọi là sơn mặt dầu là lớp sơn tốt nhất.

Hiện nay, tùy vào từng sản phẩm và yêu cầu của khách hàng lựa chọn sử dụng sơn ta hoặc sơn công nghiệp.

Quy trình sơn son lên đồ thờ cúng

• Gắn sơn
• Sơn lót
• Sơn phủ

Dù thếp vàng làm nổi bật cái nét riêng biệt của đồ thờ cúng có sơn son thếp vàng và loại thường gỗ mộc nhưng khâu sơn son lại đặc biệt quan trọng và phúc tạp hơn nhiều so với khâu thếp vàng. Chính vì vậy, người thợ cần có tay nghề cao, kinh nghiệm và thật cẩn thận.

Sơn son thếp vàng là gì?

Thếp vàng là một kỹ thuật trang trí dán lớp vàng lá, được gọi là vàng quỳ, lên mặt các vật dụng bằng gỗ, đá, và kim loại để tạo màu sắc bằng vàng. Kỹ thuật này đã tồn tại từ rất lâu và là một phần không thể thiếu trong văn hóa truyền thống của người Việt. Cách thếp vàng truyền thống là dán vàng bằng tay, tuy nhiên, trong thời hiện đại, thếp vàng cũng có thể được thực hiện bằng hóa học và điện lực, tức là mạ vàng.

Sản phẩm ở trạng thái bình thường đã có những đường nét và sắc thái tinh xảo, nhưng khi được thếp lên một lớp vàng, sản phẩm trở nên vô cùng tinh tế và sang trọng. Các sản phẩm được thếp vàng thường được đặt ở những nơi linh thiêng và trang trọng nhất, như tượng Phật, tượng danh nhân và các đền, chùa để thể hiện sự quyền uy và cao quý. Ở những nơi trưng bày như bảo tàng, sản phẩm thếp vàng lại có tác dụng tạo điểm nhấn thu hút người xem.

Theo thời gian, những sản phẩm được thếp vàng càng trở nên có giá trị cao hơn. Chất liệu ban đầu của sản phẩm đã rất bền, và khi được thếp lên lớp vàng hoặc bạc, giống như một lớp bảo vệ vật liệu rất tốt. Trải qua nhiều tháng năm, tình trạng của sản phẩm về màu sắc và chất lượng vẫn còn nguyên vẹn.

Sơn son thếp vàng không chỉ là một nghề thủ công truyền thống, mà còn là một phần không thể thiếu của lịch sử và văn hóa dân tộc Việt Nam. Vì thế, sơn son thếp vàng luôn tồn tại và phát triển qua thời gian, giữ vững giá trị văn hóa và tâm linh, đồng thời góp phần tôn vinh và giữ gìn các giá trị truyền thống của dân tộc.

Các công đoạn làm nên tác phẩm sơn son thếp vàng

Hoàn thành một bức tượng sơn son thếp vàng đòi hỏi rất nhiều thời gian và công sức. Thời gian cần thiết để tạo ra những bức tượng nhỏ có thể kéo dài vài tuần, trong khi đó, các bức tượng lớn hơn như thếp vàng tượng Phật cỡ lớn thường cần mất vài tháng để hoàn thành. Quá trình tạo ra những tác phẩm này rất kỳ công và đòi hỏi yêu cầu kỹ thuật cao.

Quy trình thếp vàng trải qua lần lượt 3 bước Hom, cầm và thếp lần lượt như sau:

Đầu tiên cần phải xử lý phần thô của bức tượng cần thếp. Làm cho bề mặt nhẵn bóng bằng giấy ráp, sau đó phủ lên một lớp sơn dày để ngăn chặn sự nứt gãy của gỗ và các vết rỗ của đồng.

Quá trình sơn được gọi là Hom, đòi hỏi một số yêu cầu nghiêm ngặt:

• Thứ nhất, loại sơn dùng để hom phải là sơn ta được cắt từ cây trộn với đất, pha loãng sau đó quét lên bức tượng.
• Thứ hai, nghệ nhân phải hom từ 1 đến 3 nước sơn cho tới khi đạt yêu cầu, sau đó tiến hành mài và lót thêm 5 đến 10 nước sơn cuối.

Thời gian khô của các lớp sơn phụ thuộc vào mùa và tình hình thời tiết. Thông thường, để sơn từ lớp đầu tiên đến lớp cuối cùng hoàn thành, cần khoảng 15 ngày. Trước khi được đưa đi thếp vàng, sản phẩm thường được phủ một lớp sơn cầm để khóa màu sơn.

Sau khi hoàn thành quá trình hom và cầm cầu kỳ phức tạp, bước cuối cùng là thếp vàng lên bức tượng. Vật dụng để dát vàng lên sản phẩm là lá quỳ, một loại lá đặc biệt được làm từ giấy dó và được quét lên một loại mực làm từ nhựa thông, mùn cưa, hồ và keo da trâu.

Mỗi chỉ vàng trung bình sẽ được dập thành một nghìn tờ giấy, và nếu đem trải ra, diện tích của chúng sẽ lớn hơn 1m2. Sau khi được dập dẹp, gỡ ra và cắt nhỏ, lá vàng được xếp xen kẽ vào giữa lá quỳ.

Nhiệm vụ của người thợ là phải cầm lá quỳ sao cho lá vàng dính chặt vào giấy, sau đó dán lên sản phẩm một cách khéo léo mà không được dí tay. Cuối cùng, nghệ nhân dậm vàng hoặc lau vàng sản phẩm một cách tỉ mỉ để đảm bảo rằng vàng được dán một cách đều và sản phẩm không bị rạn hay mất đi độ bóng.

Ý nghĩa của việc sơn son thếp vàng

Giá trị của sơn son thếp vàng không nằm ở giá trị tạo hình của đồ vật, mà nằm ở giá trị tinh thần mà sản phẩm đó mang lại. Đó chính là lý do vì sao nghề sơn son thếp vàng vẫn tồn tại đến ngày nay. Nghệ nhân có thể thếp vàng lên một sản phẩm nhiều lần, giúp cho đồ vật đó được “sống” lại qua nhiều thế hệ và càng ngày càng có giá trị.

Vật dụng được chọn để thếp vàng phải có ý nghĩa và được coi trọng, do đó mới có thể biến thành một vật có giá trị lớn. Các sản phẩm phổ biến nhất là thếp vàng tượng Phật và thếp vàng đồ thờ cúng. Màu vàng được chọn không chỉ vì vàng là chất liệu cao quý làm tôn lên giá trị của sản phẩm mà còn vì những ý nghĩa sau đây:

• Màu vàng gắn liền với sự cao quý và sang trọng.
• Màu vàng là màu của nhà Phật, gắn liền với sự giải thoát.

Sơn son thếp vàng được sử dụng cho

• Bàn thờ tổ, thờ gia tiên, các mẫu ô xa – chấp tải
• Bức hoành phi câu đối và cuốn thư
• Cửa võng – chiều châu
• Ngai – khảm – kiệu
• Tượng phật – tượng mẫu – tượng mỹ nghệ

Tiêu chuẩn chọn bàn thờ sơn son thếp vàng đẹp

Để có được một chiếc bàn thờ sơn son thếp vàng đẹp, cần phải đảm bảo các yếu tố sau đây: Trước tiên, hình dáng của bàn thờ phải mang tính uy nghi, trang trọng và vuông vức, tạo nên sự ấn tượng và độ nghiêm trang cho không gian thờ cúng. Các chi tiết trang trí trên bàn thờ phải được chạm trổ sắc nét, tinh xảo và cẩn thận để tôn lên vẻ đẹp của sản phẩm. Bên cạnh đó, bàn thờ cũng không được có bất kỳ vết nứt hay các vết gồ nổi trên mặt gỗ, đảm bảo tính thẩm mỹ và độ bền cho sản phẩm.

Gỗ của bàn thờ cần được xử lý mịn màng, có độ bóng cao để tạo ra một bề mặt trơn tru và đẹp mắt. Đồng thời, lớp sơn nhựa phải được phủ đều trên bề mặt gỗ, đảm bảo rõ màu đỏ đậm, sáng và không bị bong tróc hay xuống màu sau một thời gian sử dụng. Lớp vàng thếp cũng phải được sử dụng một cách chính xác, đảm bảo độ bóng, mịn và không bị nhăn hay nhám. Điều này sẽ tôn lên đẳng cấp và giá trị của sản phẩm.

Cuối cùng, bàn thờ sơn son thếp vàng đẹp cần phải đảm bảo độ bền và độ chắc của gỗ. Nó phải được chế tác từ những loại gỗ chất lượng tốt, đảm bảo tính ổn định và không bị cong vênh, mối mọt sau một thời gian dài sử dụng. Tất cả các yếu tố này sẽ tạo nên một chiếc bàn thờ sơn son thếp vàng đẹp, có giá trị về mặt tâm linh và văn hóa, cũng như đáp ứng được các tiêu chuẩn về chất lượng sản phẩm.

Dùng bàn thờ sơn son thếp vàng để thờ cúng tại gia có phổ biến không?

Bàn thờ sơn son thếp vàng thường được sử dụng chủ yếu ở các đền, chùa – nơi có không gian thờ cúng thiêng liêng, trang trọng. Hoặc sử dụng tại các nhà thờ họ, nhà thờ tổ là những không gian chỉ dành riêng cho việc thờ cúng. Còn thờ cúng tại gia hiện nay thì không nhiều gia đình lựa chọn bàn thờ sơn son thếp vàng, tuy nhiên không phải là không có.

Thông thường, các gia đình có không gian thờ cúng riêng hoặc có nội thất theo phong cách Á Đông cổ điển mới sử dụng bàn thờ sơn son thếp vàng. Hơn nữa, bàn thờ sơn son thếp vàng thường có kích thước khá lớn. Cùng với đó là giá thành khá cao nên không nhiều gia đình phổ thông lựa chọn bàn thờ kiểu này để thờ cúng gia tiên.

Với điều kiện sống hiện nay của người Việt, bàn thờ sơn son thếp vàng không còn phổ biến trong đời sống nữa. Thay vào đó, người ta chuộng các mẫu bàn thờ hiện đại, bàn thờ đơn giản hơn. Vì các mẫu thiết kế bàn thờ hiện nay phù hợp với không gian sống và kiến trúc nội thất hơn các mẫu thiết kế cổ truyền.

Tuy nhiên, bàn thờ sơn son thếp vàng vẫn là một trong những món đồ thờ cúng không chỉ mang ý nghĩa tâm linh. Mà còn mang giá trị nghệ thuật cao. Rất phù hợp để sưu tầm hoặc sử dụng cho nhà thờ dòng họ, nhà thờ tổ hay điện thờ.

Tại sao nên lựa chọn dịch vụ thếp vàng, dát vàng tại Phúc Lâm Sơn Đồng?

Phúc Lâm Sơn Đồng là một trong những cơ sở sản xuất đồ mỹ nghệ uy tín tại làng nghề Sơn Đồng, nằm tại địa chỉ đường Đình Thôn, xã Sơn Đồng, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội.

Với hơn 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực sản xuất và cung cấp đồ thờ cúng, Phúc Lâm Sơn Đồng đã khẳng định được vị thế của mình trên thị trường. Cơ sở sản xuất của chúng tôi chuyên cung cấp đa dạng các sản phẩm mỹ nghệ, đặc biệt là đồ thờ cúng, bao gồm bàn thờ, bàn án gian thờ, hương án, sập thờ, bàn thờ ô xa, chấp tải, hoành phi – câu đối, cuốn thư, ngai thờ, ỷ thờ và tượng phật – thượng mẫu, tạc tượng các loại, tượng trưng bày,…

Với đội ngũ nghệ nhân lành nghề, Phúc Lâm Sơn Đồng luôn đảm bảo chất lượng sản phẩm cao, độ bền và tính thẩm mỹ đẹp. Chúng tôi cung cấp các sản phẩm đồ thờ cúng cho nhiều địa điểm như nhà thờ họ, nhà thờ gia tiên tự đường, đình, chùa, đền điện và các tỉnh thành trên toàn quốc.

Ngoài ra, Phúc Lâm Sơn Đồng còn tự hào về dịch vụ tư vấn và thiết kế các loại đồ thờ cúng cho khách hàng. Đội ngũ nghệ nhân của chúng tôi luôn sẵn sàng đón nhận ý tưởng của khách hàng để gia công đóng các loại bàn thờ, bàn án gian thờ hay đồ thờ cúng mẫu mới, hiện đại.

Các sản phẩm của Phúc Lâm Sơn Đồng sản xuất trực tiếp tại xưởng, không qua bên thứ 3. Nguyên liệu đồng thanh khiết 100% được sản xuất bởi những người thợ lành nghề tại làng nghề. Bảo hành sản phẩm trọn đời và hỗ trợ quý khách hàng 24/7 qua số hotline: 0967978951

Nghệ thuật sơn son thiếp vàng không chỉ đòi hỏi sự tinh tế, khéo léo của người thợ, mà còn đòi hỏi sự tập trung cao độ và nghị lực. Các sản phẩm sơn son thiếp vàng thường mang đậm tính chất tâm linh và văn hóa, là những biểu tượng của sự kiên trì và sự tinh tế của người Việt.

Hiện nay, nghề sơn son thiếp vàng đang dần trở nên ít được ưa chuộng hơn. Nhiều người thợ đang phải đối mặt với khó khăn trong việc tìm kiếm thị trường tiêu thụ sản phẩm của mình. Tuy nhiên, những người yêu nghệ thuật vẫn đánh giá cao giá trị và tính thẩm mỹ của các sản phẩm sơn son thiếp vàng, và sẵn sàng trả giá cao cho những tác phẩm độc đáo và chất lượng.

Nếu chúng ta muốn duy trì và phát triển nghệ thuật sơn son thiếp vàng, cần có sự hỗ trợ từ các cơ quan chức năng, cũng như sự quan tâm của cộng đồng và khách hàng. Chúng ta cần bảo vệ và phát triển nghệ thuật này, để các thế hệ sau có thể tiếp tục tìm hiểu và trân trọng giá trị văn hóa của dân tộc Việt Nam.