Tìm hiểu về các giai đoạn của Phật giáo tại Việt Nam

Từ thời xa xưa, Phật giáo đã tồn tại một cách rộng rãi và sâu sắc trong lòng người dân Việt Nam. Với hàng triệu tín đồ khắp các vùng miền, đạo Phật đã góp phần quan trọng vào việc định hình nền văn hóa và tinh thần của đất nước này. Hành trình của đạo Phật tại Việt Nam là một phần không thể thiếu trong bức tranh lịch sử văn hóa của quốc gia, là nguồn cảm hứng vô tận cho các thế hệ qua lại. Hãy cùng Phúc Lâm Sơn Đồng bước chân vào thế giới của Phật giáo Việt Nam bằng cách tìm hiểu về các giai đoạn của Phật giáo Việt Nam từ khi du nhập cho đến nay.

Thời kỳ thứ nhất (từ khi du nhập – thế kỷ X)

Trải qua thời kỳ từ khi Phật giáo du nhập vào Việt Nam cho đến thế kỷ X, chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn về sự lan rộng và ảnh hưởng của đạo Phật trong văn hóa và tinh thần của quốc gia.

Bắt đầu từ những năm đầu của thời kỳ Công nguyên, Phật giáo đã bước chân vào Việt Nam. Sử sách Trung Quốc cũng chứng minh rằng, trong khi miền Nam Trung Quốc vẫn chưa biết đến Phật giáo, thì ở Kinh đô Giao Chỉ (nay là Việt Nam), đạo Phật đã nảy mầm và phát triển một cách khá mạnh mẽ.

Lịch sử ghi lại rằng, ban đầu Phật giáo truyền bá vào Việt Nam chủ yếu qua sự góp mặt của các tăng sĩ từ Ấn Độ và Trung Á. Những tên tu sĩ như Ma Ha Kỳ Vực, Khưu Đa La, Khương Tăng Hội, Chu Cương Lương, Mạt Đa Đề Bà,… đã đóng vai trò quan trọng trong việc lan tỏa tín ngưỡng này tại đất nước Việt Nam. Đến thế kỷ V, Phật giáo đã ăn sâu vào đời sống tâm linh của nhiều cộng đồng và đã sinh ra những nhà sư Việt Nam có uy tín như Huệ Thắng.

Tuy nhiên, từ thế kỷ VI đến thế kỷ X được coi là giai đoạn mà Phật giáo ở Việt Nam chuyển mình và tiếp nhận ảnh hưởng từ Trung Quốc. Các phái thiền của Trung Quốc như Thiền Tỳ Ni Đa Lưu Chi và Thiền Vô Ngôn Thông đã bắt đầu xuất hiện và có sự thâm nhập sâu rộng vào đất nước.

Mặc dù trong bối cảnh đất nước phải đối mặt với sự xâm lược và áp bức, đạo Phật vẫn tiếp tục tạo ra những ảnh hưởng sâu sắc trong tâm hồn người dân và chuẩn bị cho giai đoạn phát triển mới khi Việt Nam độc lập và tự chủ.

Thời ký thứ hai (thế kỷ X – thế kỷ XV)

Trong thời kỳ từ thế kỷ X đến thế kỷ XV, Việt Nam chứng kiến một giai đoạn quan trọng trong lịch sử Phật giáo, khi đất nước này bước vào kỷ nguyên độc lập sau hàng ngàn năm chịu sự ảnh hưởng của Bắc thuộc.

Dưới thời hai triều Đinh – Lê, mặc dù không tuyên bố Phật giáo là Quốc đạo nhưng đã công nhận nó là tôn giáo chính của đất nước. Vua Đinh Tiên Hoàng và Vua Lê Đại Hành đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của Phật giáo bằng cách trọng dụng các tăng sĩ và xây dựng nhiều công trình chùa tháp. Đặc biệt, Vua Đinh Tiên Hoàng còn tôn Ngô Chân Lưu làm Khuông Việt Thái sư và phong chức Tăng thống đứng đầu Phật giáo cả nước, mở ra một giai đoạn mới trong lịch sử Phật giáo Việt Nam.

Dưới triều nhà Lý, Phật giáo tiếp tục được ủng hộ mạnh mẽ. Lý Công Uẩn, hay còn được biết đến là Lý Thái Tổ, người sáng lập triều Lý, là một người tận tâm ủng hộ Phật giáo. Ông đã thực hiện nhiều biện pháp như ban phẩm phục cho hàng tăng sĩ và xây dựng các công trình chùa lớn tại Thăng Long. Dưới triều nhà Lý, nhiều nhà sư nổi tiếng như sư Vạn Hạnh và Huệ Sinh đã có những đóng góp quan trọng cho đất nước và cho Phật giáo.

Dưới triều nhà Trần, Phật giáo tiếp tục phát triển và trở thành tôn giáo chính thống của Việt Nam. Vua Trần Thái Tông là một người có trình độ Phật học uyên thâm và đã viết nhiều tác phẩm văn thơ mang tư tưởng Phật giáo. Ngoài ra, phái Thiền Trúc lâm Yên Tử đã xuất hiện và được xem là dòng thiền thuần túy của Việt Nam, đánh dấu một bước tiến mới trong sự thống nhất của Phật giáo trong nước.

Như vậy, trong thời kỳ từ thế kỷ X đến thế kỷ XV, Phật giáo không chỉ là một tôn giáo mà còn là một phần không thể thiếu của văn hóa và tinh thần của dân tộc Việt Nam.

Thời kỳ thứ ba (thế kỷ XV – thế kỷ XX)

Trong thời kỳ từ triều Lê Sơ (thế kỷ XV) đến nhà Nguyễn (thế kỷ XX), Phật giáo ở Việt Nam đã trải qua những biến động đáng kể do sự phát triển của chế độ Phong kiến và ảnh hưởng của Nho giáo. Mặc dù Phật giáo từng trải qua giai đoạn phát triển cực thịnh nhưng sau đó đã dần suy yếu. Tuy nhiên, nhờ vào truyền thống yêu nước và sự gắn bó sâu sắc với dân tộc, Phật giáo vẫn có ảnh hưởng lớn trong xã hội.

Trong thời kỳ Nam – Bắc triều, khi chúa Trịnh cai trị ở đàng ngoài và chúa Nguyễn cai trị ở đàng trong, Phật giáo đã có dấu hiệu khởi sắc trở lại. Cả hai triều đại này đều tạo điều kiện thuận lợi cho việc tôn tạo và sửa chữa các công trình chùa chiền. Nhiều chùa được xây dựng và trùng tu như chùa Phúc Long (năm 1618), chùa Thiền Tây ở Vĩnh Phúc (năm 1727), chùa Thiên Mụ ở Huế (năm 1601). Thời kỳ này cũng chứng kiến sự xuất hiện của các phái thiền mới như Thiền Tào Động ở đàng ngoài và Thiền Lâm tế ở đàng trong, đồng thời mang lại sự đa dạng và phong phú cho Phật giáo ở Việt Nam.

Thời kỳ thứ tư (thế kỷ XX – nay)

Trải qua những giai đoạn khác nhau, Phật giáo Việt Nam đã trải qua nhiều biến động trong thế kỷ XX và hiện nay.

Đầu thế kỷ XX, phong trào Chấn hưng Phật giáo đã khởi đầu, không chỉ tại Việt Nam mà còn lan rộng ở nhiều quốc gia khác, đồng thời mang theo sự biến đổi lớn về kinh tế, văn hóa, và tư tưởng. Phong trào này cũng có tính chất chính trị xã hội, đặc biệt là trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.

Tại Việt Nam, phong trào Chấn hưng Phật giáo bắt đầu ở miền Nam và lan rộng ra miền Trung, miền Bắc, với sự tham gia của nhiều nhà sư tiên phong. Điều đáng chú ý là sự hình thành của các tổ chức Phật giáo mới như Hội Phật giáo Thống Nhất Việt Nam ở miền Bắc và các tổ chức Phật giáo ở miền Nam.

Sau chiến thắng năm 1975, việc thống nhất các tổ chức Phật giáo trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. Năm 1980, Ban Vận động Phật giáo thống nhất đã được thành lập, và sau đó Hội nghị đại biểu thống nhất Phật giáo đã diễn ra tại Hà Nội, đưa ra Hiến chương và chương trình hành động của Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Việc này đã đáp ứng nguyện vọng của đa số tăng, ni phật tử trong cả nước và tạo điều kiện cho sự phát triển của Phật giáo Việt Nam.

Hiện nay, Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã trải qua 8 kỳ Đại hội và có cơ cấu tổ chức rõ ràng, với vai trò chủ chốt của cấp Trung ương và cấp Tỉnh.

Theo thống kê của Ban Tôn giáo Chính phủ, hiện nay trên toàn quốc có hơn 4,6 triệu tín đồ phật tử quy y tam bảo. Trong số này, có hơn một nửa dân số Việt Nam chịu ảnh hưởng của Phật giáo ở các mức độ khác nhau. Ngoài ra, còn có 893 đơn vị gia đình phật tử và tổ chức, bao gồm 44,498 tăng, ni; 14,775 tự viện, tịnh xá, tịnh thất, niệm phật đường. Ngoài ra, còn có 04 học viện Phật giáo và hơn 30 trường Trung cấp Phật học. Cộng đồng Phật tử cũng có nhiều tạp chí như Tạp chí nghiên cứu Phật học, tạp chí Khuông Việt, tạp chí văn hóa Phật giáo,…

Sau quá trình tìm hiểu sơ lược như trên, ta có thể thấy rằng Phật giáo đã gắn bó với nền văn hóa và tinh thần của dân tộc Việt Nam từ rất sớm, tiếp thu ảnh hưởng từ cả Ấn Độ và Trung Quốc. Phật giáo Việt Nam đã hội tụ cả hai dòng Phật giáo Bắc tông và Nam tông, và chịu ảnh hưởng sâu rộng từ Thiền tông, Tịnh độ tông và Mật tông – ba trường phái lớn của Phật giáo đại thừa. Đồng thời, việc tiếp nhận ảnh hưởng từ Nho giáo, Lão giáo cũng như phong tục tập quán dân gian đã tạo ra những nét đặc trưng riêng biệt cho Phật giáo Việt Nam. Với hơn hai thế kỷ lịch sử, Phật giáo Việt Nam luôn đảm nhận vai trò “Hộ quốc an dân”, góp phần quan trọng trong quá trình xây dựng nền văn hóa dân tộc. Ngày nay, với đường hướng tiến bộ “Đạo pháp – Dân tộc – Chủ nghĩa xã hội”, tăng, ni, tín đồ Phật giáo trên khắp đất nước tiếp tục đóng góp ý nghĩa trong quá trình đổi mới và xây dựng đất nước. Đây là những thông tin mà Phúc Lâm tham khảo tổng hợp và muốn gửi đến, hy vọng sẽ mang lại sự hữu ích.