Tìm hiểu khái quát về Phật giáo Thiền Tông tại Việt Nam

Trong bài viết này, hãy cùng Phúc Lâm khám phá Thiền Tông – một pháp môn tu tập và giác ngộ cao siêu trong Phật Giáo, thu hút sự quan tâm và tín nhiệm của nhiều người tu thiền. Thiền Tông không chỉ là một phương pháp tu tập mà còn là một nền tảng tinh thần độc đáo, đem lại sự bình an và sự thấu hiểu sâu sắc về bản thân và thế giới xung quanh. Hãy cùng tìm hiểu những khía cạnh thú vị và ý nghĩa của pháp môn này.

Thiền Tông là gì?

Thiền Tông, hay còn được biết đến với các tên gọi như Phật Tâm Tông, Tổ Sư Thiền, hoặc Tối Thượng Thừa, là một trong những phái Phật giáo lớn nhất, xuất phát từ Ấn Độ và phát triển mạnh mẽ ở Trung Quốc. Mặc dù có nguồn gốc từ Đại Thừa Phật giáo, nhưng các thiền sư trong Thiền Tông thường coi phái mình là độc lập và không thuộc vào hệ thống Đại Thừa hay Tiểu Thừa.

Thiền Tông được truyền bá từ chính Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, khi Ngài truyền pháp trực tiếp cho Ma-ha Ca-diếp qua sự kiện “Niêm Hoa Thị Chúng“, và từ đó, phái môn này được truyền tự từ thế hệ này sang thế hệ khác. Đến thế kỷ thứ 6 và thứ 7, khi Tổ thứ 28 của Thiền Tông Ấn Độ là Bồ-đề-đạt-ma đưa phương pháp thiền vào Trung Quốc, Thiền Tông trở thành một phái lớn, với mục tiêu chính là giúp hành giả trực tiếp trải nghiệm bản thể của sự vật và đạt được giác ngộ, tương tự như Đức Phật Thích Ca Mâu Ni đã đạt được dưới gốc cây Bồ-đề.

Thiền Tông được đưa vào Việt Nam từ Trung Quốc dưới tên gọi Thiền Tông, và qua Triều Tiên với tên gọi Seon (선), hay Nhật Bản với tên gọi Zen (禅). Đây là một phái Phật giáo phổ biến và có ảnh hưởng sâu rộng trong văn hóa và tâm linh của nhiều quốc gia châu Á.

Đặc trưng của Thiền Tông

Nét đặc trưng của Thiền Tông nằm ở việc hấp thụ những tinh túy và triết lý Trung Quốc, mặc dù bắt nguồn từ Ấn Độ. Pháp môn này nhấn mạnh vai trò của thiền, đặc biệt là việc quay về với tự nhiên, mà không cần phải dựa vào các nghi thức cúng dường hay lễ bái. Thiền Tông được cho là sự kết hợp giữa hai triết lý Trung quán và Duy thức.

Trong các tập công án của Thiền Tông, ta có thể nhận ra hai loại chính:

• Thuyết thật tướng (Trung quán): Tất cả đều được coi là “không”, thể hiện sự phi thường và không kiểm soát của thực tại.
• Khái niệm “vạn pháp duy tâm” (Duy thức): Đây là quan niệm về bản tính đích thực của mọi vật, là cốt lõi của mọi hiện thực.

Thiền Tông khuyến khích các đệ tử tọa thiền để nhận ra bản tính, Phật Tính của bản thân, xem đây là con đường ngắn nhất và cao nhất để giác ngộ. Khi thậm chí cả Đức Phật Thích Ca Mâu Ni cũng đã tu thiền để đạt được sự giác ngộ. Điều này thể hiện sự tập trung vào việc trực tiếp trải nghiệm thực tại và thức tỉnh, mà không cần phải thông qua các hoạt động tưởng tượng hay lý trí.

Thiền tông tại Việt Nam

Thiền Tông đã có mặt tại Việt Nam thông qua sự truyền bá của Thiền sư Tỳ-ni-đa-lưu-chi từ Trung Quốc. Phái môn này nhanh chóng thu hút sự quan tâm của các tầng lớp quý tộc và được truyền qua 19 đời.

Trong lịch sử Phật giáo Việt Nam, Thiền Tông đã để lại dấu ấn đặc biệt từ thời nhà Trần, khi vua Trần Nhân Tông tiếp xúc và học hỏi về thiền từ nhà sư Tuệ Trung Thượng Sĩ. Sau khi trải qua quá trình tham vấn và học tập, vua đã trải qua một trải nghiệm giác ngộ từ Thiền và sau đó nhường ngôi cho con và sáng lập Thiền phái trúc lâm Yên tử. Điều này đã làm cho Thiền Tông ở Việt Nam mang một bản sắc riêng, phản ánh tinh thần và văn hóa dân tộc.

Tuy nhiên, trong 150 năm gần đây, các phương pháp tu tập của Thiền như Thiền Đầu, Thiền Công án đã trải qua thời kỳ suy tàn. Thay vào đó, Tịnh độ tông đã phát triển mạnh mẽ và nhanh chóng, thu hút sự quan tâm của đa số đệ tử Phật tử, dẫn đến việc nhiều người tu theo Tịnh độ hoặc Mật tông hơn là Thiền Tông.

Thiền Tông có ý nghĩa gì trong đời sống của người Việt Nam

Ngày nay, Thiền Tông đang ngày càng củng cố vị thế và vai trò quan trọng của mình trong văn hóa tâm linh và đời sống tinh thần của người Việt Nam.

• Giúp ổn định xã hội: Thiền Tông, như các pháp môn Phật Giáo khác, đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định tinh thần, nâng cao lòng từ bi và bình đẳng, và giúp loại bỏ những ý niệm tham lam và sai lệch. Điều này góp phần vào việc cải thiện các vấn đề xã hội và hạn chế các hành vi phạm tội, tạo nên một xã hội ổn định và hòa bình.
• Góp phần thức tỉnh tinh thần, giữ gìn lối sống chuẩn mực: Nhiều người sau khi tu tập Thiền Tông nhận thấy bản thân trở nên bình an và tu tâm hơn, từ bỏ ái ngã và ý thức cá nhân, và hiểu rõ hơn về sự thấu hiểu và vô thường. Họ học được cách sống vì người khác và góp phần vào xây dựng một xã hội nhân ái và đoàn kết.
• Góp phần vào sự phát triển kinh tế của xã hội: Thiền Tông Việt Nam khuyến khích tinh thần nhập thế và giúp đỡ các tu sĩ rèn luyện tư duy và trí tuệ từ chính bản thân và môi trường xung quanh. Nhờ đó, họ thường mang lại những đóng góp tích cực trong các lĩnh vực kinh tế và xã hội, và thường đạt được thành công trong sự nghiệp của họ.

Trên đây là một số thông tin mà Phúc Lâm chia sẻ đến cho bạn về Thiền Tông và tạo ra niềm tin mạnh mẽ hơn trong hành trình tìm hiểu và tu tập các pháp môn của Phật Giáo. Hy vọng rằng những kiến thức này sẽ là nguồn động viên và định hướng tích cực cho bạn trên con đường tu tập và truyền bá những giá trị tinh thần của Phật pháp.