Ý nghĩa hình tượng và thờ cúng Phổ Hiền Bồ Tát

Phổ Hiền Bồ Tát, biểu tượng cho Lý – Định – Hạnh, là vị Bồ Tát có khả năng hiện thân khắp mười phương pháp giới, gìn giữ Định đức, Lý đức và Hạnh đức của chư Phật. Ngài là hiện thân của bình đẳng tính trí, hộ vệ cho những ai tuyên giảng đạo pháp và chánh đạo. Phổ Hiền Bồ Tát thường được thờ cùng Đại Nhật Như Lai và Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát trong bộ ba Hoa Nghiêm Tam Thánh. Cùng Phúc Lâm Sơn Đồng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Phổ Hiền Bồ Tát là ai?

Phổ Hiền Bồ Tát, còn được biết đến với danh xưng Tam Mạn Đà Bạt Đà La, là vị Bồ Tát đẳng giác trong Phật giáo Đại Thừa, sẽ đạt được Phật quả. Với khả năng hiện thân khắp mười phương pháp giới, Ngài xuất hiện theo lời cầu nguyện của chúng sanh để độ hóa. Phổ Hiền Bồ Tát là một trong Tứ Đại Bồ Tát, bên cạnh Địa Tạng Vương Bồ Tát, Quán Thế Âm Bồ Tát, và Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát.

Tên gọi của Ngài mang ý nghĩa sâu sắc: “Phổ” có nghĩa là phổ biến, hiện diện khắp nơi; “Hiền” chỉ sự đẳng giác, tức vị Bồ Tát có khả năng xuất hiện ở mọi cõi giới theo lời thỉnh cầu của chúng sanh. Ngài đại diện cho Lý – Định – Hạnh, giữ gìn lý đức, hạnh đức và định đức của Phật, là hiện thân của công đức và các thực hành tâm linh.

Phổ Hiền Bồ Tát được nhắc đến trong nhiều kinh điển Phật giáo như Kinh Mạn Đà La Bồ Tát, Kinh Hoa Nghiêm, và Kinh Pháp Hoa. Trong Mật Tông, Ngài được xem là đồng thể với Kim Cang Tát Đỏa, còn được gọi là Thiện Nhiếp Kim Cương, Chân Như Kim Cương, và Như Ý Kim Cương.

Hình tượng của Phổ Hiền Bồ Tát thường được thờ cùng Đại Nhật Như Lai và Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát trong bộ Hoa Nghiêm Tam Thánh. Ngài thuộc nhóm Phật Đại Nhật trong hệ thống Ngũ Phật, và được mô tả với dáng vẻ trẻ trung, ngồi trên tọa kỵ là voi trắng sáu ngà. Trong tay Ngài thường cầm pháp khí như cành hoa sen, viên bảo châu, hoặc cuốn sách ghi thần chú Phổ Hiền.

Sự tích Phổ Hiền Bồ Tát

Thuở quá khứ xa xưa, khi chưa xuất gia học đạo, Phổ Hiền Bồ Tát còn là con thứ tư của Chuyển Luân Vương Vô Tránh Niệm, mang tên Năng Đà Nô. Thời đó, có Đức Phật Bảo Tạng, và vua Vô Tránh Niệm rất sùng bái Phật, nên đã phát tâm cúng dường Phật và chư Tăng, đồng thời khuyến khích các vương tử, vương tôn, cùng triều đình quyến thuộc cùng nhau cúng dường.

Nhờ sự khuyên bảo của vua, Thái tử Năng Đà Nô đã phát tâm cúng dường Phật Bảo Tạng và chúng sanh, thành tâm cúng dường trong suốt 3 tháng. Khi ấy, ngài được vị quan đại thần Bảo Hải khuyên rằng: “Nay điện hạ có lòng làm được việc công đức rất tốt như thế, xin hãy hồi hướng về đạo Vô Thượng Bồ Đề mà cầu được thành Phật, hơn là cầu sự phước báu hữu lậu nơi cõi Nhơn, Thiên, vì cõi ấy còn ở trong vòng sinh tử.”

Nghe lời khuyên của quan đại thần, Thái tử Năng Đà Nô đã phát nguyện hồi hướng về đạo Vô Thượng Chánh Giác, nguyện tu hạnh Bồ Tát để giáo hóa chúng sanh thành Phật đạo, nguyện được cõi Phật trang nghiêm thanh tịnh, sự giáo hóa chúng sanh đều y như thế giới của Đức Phổ Hiền Như Lai.

Hạnh nguyện của Thái tử Năng Đà Nô đã được Bảo Tạng Như Lai thọ ký. Trong quá trình tu hạnh Bồ Tát, Thái tử sẽ dùng trí kim cang phá nát núi phiền não của chúng sanh, nên ngài được Phật đặt hiệu là Kim Cang Trí Huệ Quang Minh Công Đức. Sau hàng sa kiếp, ngài sẽ đến thế giới Bất Huyền ở phương Đông thành Phật, hiệu là Phổ Hiền Như Lai.

Sau khi Thái tử được thọ ký, trong lúc ngài cúi đầu lễ Phật, khắp các thế giới mười phương lan tỏa hương thơm ngào ngạt. Chúng sanh nào ngửi được mùi hương này đều cảm thấy hớn hở, lòng dạ an vui, và phiền não vô minh cũng theo đó mà tiêu trừ.

Phổ Hiền Bồ Tát trong Phật giáo

Tam Mạn Đà Bạt Đà La (Samantabhadra) là một vị Bồ Tát quan trọng trong Phật giáo Đại Thừa. Theo Kinh Pháp Hoa, Ngài cư ngụ tại quốc độ của Phật Bảo Oai Đức Thượng Vương Như Lai, nằm ở phía Đông cõi Ta Bà. Vì nghe rằng tại thế giới này có thuyết Kinh Pháp Hoa, Ngài đã đến để nghe pháp và phát tâm hộ trì chánh pháp của Phật Thích Ca Mâu Ni. Ngài được xem là người hộ vệ mạnh mẽ của những ai tuyên giảng đạo pháp.

Samantabhadra biểu trưng cho từ tâm và Phật pháp. Ở Tây Tạng, Ngài được tôn thờ như là Nhiên Đăng Cổ Phật (Adi Buddha). Tại Trung Hoa, tượng Ngài thường được thờ cùng Văn Thù Bồ Tát và Phật Thích Ca Mâu Ni, với núi Nga Mi là nơi trú xứ của Ngài. Tại Nhật Bản và một số vùng khác, Ngài được thờ qua hình tướng mật nhiệm Fugen Emmei Bosatsu (Phổ Hiền Dương Mệnh Bồ Tát).

Trong hệ thống Ngũ Phật, Phổ Hiền Bồ Tát thuộc nhóm Phật Đại Nhật, với biểu tượng là hoa sen, ngọc như ý, hoặc đôi khi là trang sách ghi thần chú Bồ Tát. Trong Kim Cương Thừa, tên Phổ Hiền Bồ Tát chỉ Bản Sơ Phật. Tượng Ngài thường xuất hiện trong bộ Thích Ca Tam Tôn, thờ cùng Phật Thích Ca Mâu Ni và Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát.

Hình Tướng của Samantabhadra (Phổ Hiền Bồ Tát)

Phổ Hiền Bồ Tát, hay Samantabhadra, thường được thể hiện với dáng dấp trẻ trung, được thờ trong các bộ Thích Ca Tam Tôn hoặc Hoa Nghiêm Tam Thánh. Tượng của Ngài thường được chế tác tinh tế, với hình ảnh một vị Bồ Tát đội vương miện, trang phục đầy châu báu, cưỡi voi trắng sáu ngà, và thường cầm một cành hoa sen hoặc đôi khi là một viên bảo châu.

Ngài thường được miêu tả với thân sắc màu xanh hoặc màu sáng, tượng trưng cho tính không. Hình tượng voi trắng sáu ngà mà Ngài cưỡi tượng trưng cho sức mạnh chiến thắng sáu giác quan, và còn đại diện cho Lục độ: Bố thí, Trì giới, Nhẫn nhục, Tinh tấn, Thiền định, và Trí huệ. Lục độ là phương pháp mà Ngài dùng để cứu vớt chúng sinh đang chìm đắm trong bể khổ.

Dù bể khổ mênh mông và chúng sinh vô lượng, Ngài vẫn kiên nhẫn tiến tới, kiên định chèo lái con thuyền, chẳng ngại sóng gió mà cứu giúp chúng sinh. Cành sen trong tay Ngài tượng trưng cho sự thanh tịnh và vô nhiễm, như đóa sen trong bùn lầy, từ bùn vươn lên mà chẳng ô nhiễm mùi bùn, vẫn tỏa hương thơm mát nhẹ nhàng, thoát tục.

Ở một số nơi, tượng của Ngài được thể hiện trong tư thế hai bàn tay bắt ấn, ngón cái và ngón trỏ chạm nhau thành hình tam giác, có khi cầm cuốn kinh hoặc Kim Cương Chử ở tay trái. Trong tranh tượng ở Nhật Bản, Ngài được trình bày với 32 tay, ngồi trên 4 con voi trắng hoặc voi trắng bốn đầu.

Trong Phật giáo Mật Tông, Ngài được thể hiện với thân sắc màu vàng hoặc màu xanh lục. Trong tranh tượng của tông Nyingma Tây Tạng, Ngài được thể hiện trong tư thế Yab-Yum ở trung tâm của Mạn Đà La Shitro. Có khi Ngài được thể hiện là một vị thần có cánh, thân hình màu nâu đỏ sẫm, có ba mặt, sáu tay, và bốn chân. Trong hình tướng phẫn nộ, Ngài còn được gọi là Chemchok Heruka.

Ý nghĩa của việc thờ Tượng Bồ Tát Phổ Hiền

Phổ Hiền Bồ Tát là hiện thân cho đại hạnh bao la của mười phương chư Phật. Người thờ tượng Ngài, ngày ngày lễ bái, tụng niệm danh hiệu Ngài, có công khổ hạnh sẽ có thể lĩnh hội ngọn đèn trí tuệ, nương theo tấm gương Ngài mà vượt qua chấp ngã, ích kỷ và những lỗi lầm. Từ đó có thể mở rộng tâm hồn, tự thức tỉnh bản thân, được thành tựu các công đức lành, và có bước tiến vững chắc trên con đường hướng về vô ngã.

Khi thờ Phổ Hiền Bồ Tát, chúng ta không chỉ tôn thờ hình tượng mà còn tôn thờ những chân lý tuyệt đối của vũ trụ như luật nhân quả, vô thường, vô ngã, khổ, và từ bi hỷ xả. Từ đó, mỗi phút mỗi giây, chúng ta luôn ý thức tinh tấn tu hành, thực hành theo lời dạy của Ngài mà xóa đi sự ích kỷ, mở rộng lòng mình, hướng về giác ngộ giải thoát.

Mười Đại Hạnh Nguyện của Phổ Hiền Bồ Tát

• Lễ kính chư Phật
• Xưng tán Như Lai
• Sám hối nghiệp chướng
• Quảng tu cúng dường
• Tùy hỷ công đức
• Thỉnh Phật trụ thế
• Thường tùy Phật học
• Thỉnh chuyển pháp luân
• Hằng thuận chúng sinh
• Phổ giai hồi hướng

Tượng trưng và vai trò

Phổ Hiền Bồ Tát tượng trưng cho chân lý và tam muội (định). Ngài tượng trưng cho Hạnh, còn Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát tượng trưng cho Giải (trí tuệ). Ngài đại diện cho lòng từ bi, trong khi Văn Thù tượng trưng cho trí tuệ. Đây là lý do mà tượng Văn Thù và tượng Phổ Hiền Bồ Tát thường được đặt hai bên trái phải Đức Phật, tạo thành bộ tượng Thích Ca Tam Tôn.

Tầm quan trọng và phổ biến

Tượng Phổ Hiền Bồ Tát được thờ rất rộng rãi trong Phật giáo Đại Thừa. Việc thờ tượng Ngài trước hết là để nương nhờ vào hình tướng và hạnh nguyện của Ngài mà tu tập. Đồng thời cũng là để nhắc nhở chúng ta, noi gương Ngài mà phấn đấu.

Lời nguyện và công đức

Theo Kinh Diệu Pháp Liên Hoa, Phổ Hiền Bồ Tát đã nguyện với Phật rằng về 500 năm sau, ai thọ trì kinh Pháp Hoa, Ngài sẽ cưỡi voi trắng đến hộ trì, không cho quỷ ma đến não hại. Nếu chúng sinh nào nghe danh hiệu Ngài, thấy và chạm đến thân Ngài hoặc nằm mộng thấy Ngài, tưởng niệm đến Ngài trong một ngày đêm hoặc nhiều hơn, thì sẽ được sinh trong thân thanh tịnh.

Công đức của việc thờ tượng Bồ Tát, ngày ngày chiêm bái, đảnh lễ, tụng xưng danh hiệu các Ngài là không thể nghĩ bàn. Người thờ tượng Phổ Hiền Bồ Tát, tụng niệm danh hiệu và lễ bái tượng Ngài sẽ không đọa ác đạo, được lìa xa khổ não, thấu triệt được chân lý vũ trụ. Gia đình thờ Bồ Tát cũng sẽ được trời rồng hộ niệm, được quỷ thần hộ trì, không lui sụt đạo giác ngộ, gia đạo ấm êm, tai qua nạn khỏi, gặp dữ hóa lành.

Cách thờ tượng Bồ Tát Phổ Hiền tại nhà

Việc thờ tượng Bồ Tát tại nhà không phức tạp nhưng đòi hỏi sự thành tâm và tôn kính. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết để thờ tượng Phổ Hiền Bồ Tát tại gia:

• Thỉnh tượng: Thỉnh tượng cần xuất phát từ sự thành tâm và mong muốn chân thành của gia chủ. Không nên thờ tượng chỉ vì thấy người khác thờ hoặc với mục đích cầu phước trừ họa mà không hiểu rõ về Phổ Hiền Bồ Tát.
• Vị trí đặt tượng: Tượng Phật và Bồ Tát nên được đặt cao hơn đầu gia chủ. Tốt nhất, bàn thờ Phật nên đặt ở trung tâm ngôi nhà để phát huy tối đa hiệu quả an lạc và cảm hóa. Nếu ở nhà phố, bàn thờ Phật, Bồ Tát cần được đặt ở nơi cao nhất của ngôi nhà, mặt bàn thờ hướng ra ban công hoặc cửa chính.
• Giữ sạch sẽ bàn thờ: Luôn giữ cho bàn thờ sạch sẽ và trang nghiêm. Các vật phẩm thờ cúng như nhang đèn, hoa quả cần được sắp xếp gọn gàng và sạch sẽ. Vào các ngày sóc vọng như mồng 1, 14, 15, và 30 âm lịch, nên sắm sửa nhang đèn, hoa quả sạch sẽ, trang nghiêm để dâng cúng Bồ Tát.

Ngày Lễ Phổ Hiền Bồ Tát: Ngày vía Phổ Hiền Bồ Tát là ngày 21/2 âm lịch (ngày Phổ Hiền đản sanh) và ngày 23/4 âm lịch (ngày Phổ Hiền thành đạo). Vào những ngày này, gia chủ cần siêng làm việc thiện, thực hành bố thí, trì chú, tụng kinh niệm Phật để tăng trưởng phước báu.

Thực hành và ý nghĩa:

• Thực hành thành tâm: Thờ Phổ Hiền Bồ Tát là tôn thờ sự từ bi và đại hạnh của Ngài. Hành động này giúp gia chủ mở rộng tâm hồn, tu tập và hướng đến giác ngộ giải thoát.
• Phước báu: Người thờ tượng Phổ Hiền Bồ Tát với lòng thành kính và niệm danh hiệu Ngài sẽ nhận được phước báu, an lạc, và sự bảo vệ từ Ngài. Gia đình thờ Bồ Tát cũng sẽ được trời rồng hộ niệm, quỷ thần bảo vệ, gia đạo ấm êm, và gặp dữ hóa lành.

Việc thờ tượng Bồ Tát Phổ Hiền không chỉ là một hành động tín ngưỡng mà còn là cách để gia chủ tự thức tỉnh, tu hành, và sống theo những giá trị tốt đẹp mà Ngài biểu tượng.

Một số lưu ý khi thờ tượng Phổ Hiền Bồ Tát

Thờ tượng Phật và Bồ Tát tại gia là một nghi lễ trang nghiêm và quan trọng trong đời sống tín ngưỡng của người Phật tử. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng để gia chủ thực hiện đúng cách:

• Bộ Thích Ca Tam Tôn: Tượng Phổ Hiền Bồ Tát thường được thờ cùng với tượng Phật Thích Ca Mâu Ni và tượng Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát. Trong bộ Thích Ca Tam Tôn, tượng Phổ Hiền Bồ Tát được đặt bên trái, còn tượng Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát được đặt bên phải của Phật Thích Ca Mâu Ni.
• Tránh đặt các vật phẩm không phù hợp: Không đặt bùa chú, giấy tiền vàng mã trên bàn thờ vì chúng trái với giáo lý nhà Phật. Hoa và trái cây cúng Phật phải là đồ tươi, không được dùng hoa giả, trái cây giả hoặc hoa quả héo úa, hư hỏng.
• Đồ cúng phật: Sau khi dâng cúng, đồ cúng nên được hạ lễ và sử dụng, không nên để trên bàn thờ cho đến khi hư hỏng, ôi thiu.
• Giữ sạch sẽ bàn thờ: Bàn thờ phải luôn được giữ sạch sẽ, trang nghiêm. Tránh để bụi bẩn hoặc các vật dụng không liên quan trên bàn thờ.
• Không xịt nước hoa lên Tượng: Tuyệt đối không xịt nước hoa lên tượng Bồ Tát vì mùi thơm đặc thù của thế tục có thể tạo ra sự mê đắm, dính mắc, và trói buộc tâm linh.
• Hoa và trái cây cúng: Luôn sử dụng hoa tươi và trái cây tươi khi cúng Phật. Khi các hoa quả này héo úa hoặc hư hỏng, cần thay mới ngay.