Bát Bửu là gì? Có ý nghĩa như thế nào?

Bát bảo binh khí, hay còn gọi là bát bửu binh khí, là một bộ sưu tập gồm tám loại vũ khí quý hiếm làm từ kim loại, thường là đồng trong thờ cúng. Bộ binh khí này bao gồm: Đao, Thương, Mác, Chấp, Kích, Chùy, Mâu và Rừu. Những vật phẩm này thường được bài trí tại các không gian thờ cúng như phòng thờ gia đình, từ đường, nhà thờ họ, đình đền, và miếu mạo, mang lại vẻ uy nghiêm và trang trọng cho nơi thờ cúng.

Bát bảo binh khí không chỉ là những biểu tượng mạnh mẽ của vũ lực mà còn có tác dụng tăng cường chính khí, trấn áp tà khí và củng cố quyền lực cho gia chủ. Việc trưng bày bộ binh khí này trong nhà hay nơi làm việc còn mang ý nghĩa phong thủy, giúp gia tăng sự bảo vệ và phát huy quyền uy. Hãy cùng Phúc Lâm tìm hiểu sâu hơn về từng loại vũ khí trong bộ bát bửu này và ý nghĩa của chúng trong văn hóa và thờ cúng truyền thống.

Bát bửu là gì?

Bát Bửu, còn được gọi là Bát Bảo, là những vật phẩm trang trí quan trọng trong các không gian thờ cúng, gồm tám vật quý mang ý nghĩa phong phú. Những vật này biểu trưng cho sự thịnh vượng về vật chất, giàu sang, tuổi trẻ, sự tốt lành trong tình cảm, hạnh phúc, may mắn, chiến thắng và sự lựa chọn đúng đắn.

Hình tượng Bát Bửu lần đầu xuất hiện ở Việt Nam tại chùa Bút Tháp, còn gọi là Ninh Phúc Tự, nằm ở huyện Thuận Thành, Bắc Ninh. Tuy nhiên, phải đến thời kỳ triều Nguyễn, biểu tượng này mới được phổ biến rộng rãi tại các cơ sở thờ tự dân gian, đặc biệt là các ngôi đình làng và các kiến trúc cung đình.

Việc trưng bày Bát Bửu được thực hiện trong ba loại cơ sở thờ tự chính:

• Bát Bửu trong chùa Phật giáo: Những vật phẩm này thể hiện sự kính ngưỡng đối với Phật và mang lại sự trang nghiêm cho không gian thờ cúng.
• Bát Bửu trong văn miếu của Nho giáo và đạo quán của Đạo giáo: Ở đây, Bát Bửu biểu trưng cho tri thức, đạo đức và sự kính trọng đối với các bậc hiền nhân, thánh nhân.
• Bát Bửu trong các cơ sở thờ tự theo tín ngưỡng dân gian (đình, đền, miếu): Những vật phẩm này thường được dùng để cầu mong sự bảo hộ, may mắn và hạnh phúc cho cộng đồng.

Mỗi loại Bát Bửu đều mang ý nghĩa sâu sắc và có vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát huy các giá trị văn hóa, tinh thần trong các không gian thờ cúng của người Việt.

Bát Bửu trong cơ sở thờ tự

Bát Bửu, còn được biết đến là Bát Bảo, là bộ sưu tập tám loại binh khí thường được trưng bày trong các cơ sở thờ tự để thể hiện sự uy nghiêm và tôn kính. Những binh khí này không chỉ mang ý nghĩa về mặt phong thủy mà còn tượng trưng cho sức mạnh và sự bảo hộ. Bát Bửu gồm các món sau: mâu, đao, thương, kích, chấp, chùy, trượng, và mác. Dưới đây là chi tiết về từng loại binh khí này:

• Mâu (bát xà mâu): Đây là loại binh khí với phần sát thương được làm bằng sắt, có hình dáng ngoằn ngoèo như con rắn bò, với đầu nhọn. Mâu thường được chế tác tỉ mỉ để mô phỏng sự mềm mại nhưng đầy sức mạnh của rắn.
• Đao (long đao): Đao có phần đầu sắc bén được làm bằng kim loại, dày và cong về một phía. Bản đao rộng, mũi nhọn, mang lại khả năng sát thương mạnh mẽ. Đao biểu trưng cho sức mạnh và quyền lực.
• Thương: Thương là loại binh khí có cán dài, mũi thương hoặc đầu thương sắc nhọn, thuôn và đảm nhiệm vai trò sát thương chính. Thương thể hiện sự chính xác và sức mạnh trong chiến đấu.
• Kích: Kích có hình dáng tương tự như chấp nhưng chỉ có một mũi phụ ngắn. Kích biểu thị sự linh hoạt và đa dạng trong cách sử dụng.
• Chấp: Loại binh khí này có phần đầu nhỏ, hình vuông với hai mũi phụ nhọn hai bên. Chấp thường được sử dụng để biểu tượng cho sự cân đối và uyển chuyển.
• Chùy: Chùy có phần sát thương là một quả cầu kim loại với một mũi nhọn phía trên. Chùy thể hiện sức mạnh và khả năng gây sát thương lớn trong cận chiến.
• Mác: Mác có phần đầu làm bằng sắt, hình thoi, có cạnh sắc và đầu nhọn. Mác thường được sử dụng để tấn công chính xác và nhanh chóng.
• Trượng: Trượng là binh khí với thiết kế tay cầm dài, đầu tròn, thường được các vị trụ trì trong chùa sử dụng. Trượng biểu thị cho sự thanh cao và quyền uy.

Các loại binh khí này khi trở thành đồ thờ đều được gia công bằng gỗ và có kích thước lớn, gần bằng hoặc tương đương với vật thật. Chúng được đặt tại các cơ sở thờ tự như đình, đền, miếu để thể hiện sự uy nghiêm, bảo vệ và tôn kính các thần linh và tổ tiên.

Bát Bửu trong Nho giáo

Bát Bửu trong Nho giáo bao gồm các món sau:

• Quyển sách: Được coi là vật dụng quan trọng nhất trong nhà Nho, quyển sách mang trong mình tư tưởng của các bậc Thánh hiền. Đây là biểu tượng cho sức mạnh và trí tuệ của nhà Nho. Thường được kết hợp với cuốn thư và bút lông.
• Đàn: Đây là biểu tượng của thú vui tao nhã trong Nho giáo. Đàn thường được kèm theo bầu rượu và túi thơ, thể hiện sự yêu thích âm nhạc và nghệ thuật trong cuộc sống của nhà Nho.
• Quạt lông: Biểu tượng của sự tiêu dao và nhàn tản trong giới quý tộc Nho giáo. Quạt lông thường xuất hiện cùng với cây đàn, đề cao thái độ tao nhã và tinh thần sảng khoái.
• Khánh: Đây là biểu tượng của sự giàu có và thịnh vượng trong Nho giáo, thể hiện lòng thành của gia chủ đối với các bậc hiền thánh và tổ tiên.

Ngoài ra, bộ Bát Bửu trong một số văn miếu của Nho giáo còn có các món như lẵng hoa, ô trám, sáo, tù, và bầu rượu, những món này thường xuất phát từ tập quán thờ tự và truyền thống của Nho giáo, Đạo Lão, Đạo Phật và tín ngưỡng dân gian. Điều này thể hiện sự đa dạng và phong phú trong các nghi lễ và tín ngưỡng của Nho giáo.

Bát Bửu trong Phật giáo

Trong ngữ cảnh của chùa Phật giáo, bộ Bát Bửu thường bao gồm các món như sau:Lá đề: Tượng trưng cho sự giác ngộ và sự tỉnh thức trong Phật pháp.

• Tù và ốc: Biểu tượng cho sự hòa hợp và tương tư trong tâm hồn, cùng với ý nghĩa về sự kết nối giữa các chúng sanh.
• Tàn lọng: Đại diện cho sự chánh niệm và ý thức về sự tạm thời và tương phản trong cuộc sống.
• Cờ: Biểu tượng của sự quyết tâm và sức mạnh trong việc đối phó với khó khăn và thử thách.
• Hoa sen: Thể hiện ước muốn về miền cực lạc và sự thanh tịnh, trong sạch.
• Chữ “vạn”: Biểu tượng cho sự tốt lành và công đức viên mãn, cũng như ý nghĩa của hải vân cát tường.
• Độc lư bốn chân: Đại diện cho sự vững chắc và kiên định trên con đường tu tâm và tu hành.
• Dây kết nút: Thể hiện ý nghĩa về cuộc đời với nhiều phiền não và khổ đau, cần phải giải thoát và giải quyết.
• Bình nước cam lộ: Biểu tượng của sự cứu độ và sự giải thoát chúng sinh bởi đức Phật Như Lai.

Các hình tượng này có ý nghĩa tâm linh, mang trong mình thông điệp về cuộc sống và con đường tu hành. Chúng thường được trưng bày tại các ngôi chùa nhằm tạo ra không gian thiền định và tăng cường sự kết nối tinh thần giữa những người tu tập và các Phật tử.

Ý nghĩa

Bát Bửu là các món vật phong phú trong nghi lễ tôn giáo, là biểu tượng sâu sắc của mong ước về cuộc sống viên mãn và hạnh phúc. Sự hiện diện của bát bửu, thể hiện trong các nghi lễ tôn giáo và trong ý niệm tinh thần của các triều đại phong kiến ở Việt Nam.

Bát bửu có ảnh hưởng sâu rộng và có vị thế vững chắc trong tâm thức dân gian, tạo ra vô số biến thể độc đáo trong nhu cầu tâm linh và thẩm mỹ của người dân Việt, đặc biệt là vào thời kỳ Nguyễn.

Trong những biểu tượng này, ta có thể nhận thấy một sự đa dạng và sáng tạo tự nhiên của nghệ thuật Việt Nam. Một số hình tượng quen thuộc như ông Tam Tinh (Thọ, Lộc, Phúc) được kết hợp với các vật phẩm như trái đào, tiền xu, cây trúc, tượng trưng cho sự trường thọ, phú quý và may mắn.

Thần Tài thường được gắn liền với đồng tiền và cây như ý, biểu tượng của sự giàu có và thịnh vượng. Trong tranh khảm và chạm gỗ, ta thường thấy các hình tượng như Lưu Hải ban tiền, em bé thổi sáo, cầm cái khánh, tất cả đều mang ý nghĩa về hạnh phúc, trường thọ và sự hòa hợp.

Sự kết hợp của các vật phẩm quý như kiếm với quạt, hoa sen với nút huyền bí, trái bầu thắt với ngư cổ… tạo ra những ý nghĩa sâu sắc và phong phú, thể hiện lòng biết ơn và hi vọng về một cuộc sống viên mãn và hạnh phúc.

Có thể nói, việc trang trí bát bửu không chỉ mang tính chất tâm linh mà còn là một phần của thẩm mỹ, gắn liền với kiến trúc và vật dụng. Trên cơ sở của các tác phẩm như “Một số đồ án trong tư tưởng nghệ thuật cổ Việt Nam” của Nguyễn Hải Phong, ta thấy rằng trang trí kiến trúc không chỉ đơn thuần là sự tô điểm mà còn là một loại nghệ thuật có nội dung và hình thức, mang lại vẻ đẹp tinh tế và sâu sắc. Trong trường hợp của trang trí bát bửu, điều này trở nên rõ ràng và thuyết phục hơn bao giờ hết.