Công lao của Đức Ông và Đức Ông trong văn hoá Việt Nam

Đức Chúa Ông, còn được biết đến với cái tên ngắn gọn là Đức Ông, là một trong những nhân vật quan trọng trong văn hóa và tín ngưỡng Phật giáo Việt Nam. Là một đệ tử tại gia của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, Đức Ông không chỉ nổi bật bởi lòng sùng kính và sự tận tụy với đạo Phật, mà còn bởi sự giàu có và lòng hào phóng của mình. Trong thời kỳ Đức Phật còn tại thế, ông là một thương nhân cực kỳ giàu có, sử dụng tài sản của mình để giúp đỡ người nghèo và xây dựng các công trình phục vụ cho việc hoằng dương Phật pháp. Hình ảnh của Đức Chúa Ông không chỉ tượng trưng cho sự giàu sang mà còn là hiện thân của lòng từ bi và sự cống hiến, gắn liền với niềm tin và sự tôn kính của người Việt đối với các giá trị nhân văn và đạo đức trong cuộc sống. Trong văn hóa Việt Nam, Đức Chúa Ông là một biểu tượng tôn giáo, có ảnh hưởng sâu sắc, được tôn thờ và kính trọng qua nhiều thế hệ.

Đôi lời về lịch sử Phật giáo Việt Nam

Phật giáo du nhập vào Việt Nam từ rất sớm, qua nhiều con đường khác nhau, và nhanh chóng hòa nhập với văn hóa Việt Nam thông qua các tư tưởng về nhân quả, từ bi, và bác ái. Điều này đã tạo nên một đạo Phật mang đậm nét riêng biệt của người Việt. Lịch sử Phật giáo Việt Nam đã đồng hành cùng quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc suốt hơn 2000 năm, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa tín ngưỡng và tôn giáo của cư dân đồng bằng Bắc Bộ. Mái chùa, giếng nước, và sân đình đã trở thành những hình ảnh quen thuộc và gắn bó mật thiết với người dân nơi đây.

Khi mở làng lập ấp, tổ tiên chúng ta luôn chú trọng đến việc xây dựng đình và chùa đầu tiên. Điều này cho thấy tầm quan trọng của hai nơi thờ tự này, được người xưa ví như “Mộ tổ của nhân dân”.

Trong mỗi ngôi chùa cổ tại vùng đồng bằng Bắc Bộ, không gian Tam Bảo luôn nổi bật với những tượng Phật và Bồ Tát tỏa ra sự từ bi và tự tại. Bên cạnh đó, hai bên tả hữu của Chính điện thường có ban thờ của Đức Chúa Ông (Đức Chúa Quan) và Đức Thánh Hiền, tạo nên một không gian thờ tự trang nghiêm và đầy ý nghĩa.

Tìm hiểu chung về Đức Chúa Ông

Khi bước vào các ngôi chùa, không khó để mọi người nhận ra hình tượng của Đức Chúa Ông, một hình ảnh thường được đặt ở bên phải của bức tượng Tam Bảo. Đức Chúa Ông, hay còn gọi là Tu Đạt Đa, là một nhân vật đặc biệt trong truyền thống Phật giáo.Theo các kinh điển Phật giáo, Tu Đạt Đa là một thương gia giàu có ở vùng Kosala phía đông bắc của Ấn Độ cổ đại, trước khi trở thành đệ tử của Đức Thích Ca Mâu Ni, còn được biết đến là Đức Phật. Ông được gọi là “Cấp Cô Độc“, vì ông luôn tỏ ra rất hào phóng và thường giúp đỡ những người cô độc và khó khăn.Cấp Cô Độc được tôn vinh là một trong những đệ tử hào phóng nhất của Đức Phật. Một trong những hành động nổi tiếng của ông là việc hiến tặng một khu vườn từ Thái tử Kỳ-Đà cho giáo đoàn của Đức Phật. Trong khu vườn đó, ông đã rải đầy 1,8 triệu miếng vàng, biểu trưng cho lòng hiếu kỳ với phật pháp và lòng từ bi vô hạn của mình.Theo truyền thuyết, sau khi từ trần, Cấp Cô Độc được sinh vào cõi trời Tusita, nơi các Bồ-tát cư trú. Sự hình dung về Đức Chúa Ông không chỉ là biểu tượng của sự hào phóng mà còn là minh chứng cho tinh thần từ bi và sự hy sinh trong Phật giáo.

Công lao của Đức Chúa Ông: Người hộ trì Phật Pháp và cải tiến xã hội

Đức Chúa Ông có vai trò vô cùng quan trọng trong sứ mệnh hộ trì Phật pháp và cải tiến xã hội khi Đức Phật tại thế, với những cống hiến đáng kể về cả đạo và đời. Về mặt đời, Ngài tích cực tham gia và cải thiện xã hội thông qua việc thành lập các trung tâm dạy nghề, viện dưỡng lão, trại mồ côi, và cứu đói. Hàng ngày, Ngài chuẩn bị sẵn 500 suất ăn tại nhà để phát cho những người nghèo đói. Những hành động này đã giúp xã hội trở nên tốt đẹp hơn và thể hiện lòng từ bi của Ngài.

Về mặt đạo, Đức Chúa Ông được coi là vị hộ pháp, một bậc thánh đã đạt được Sơ quả Tu Đà Hoàn. Nhờ công lao lớn trong việc hộ trì chính pháp và hoàn thiện các hạnh từ, bi, hỉ, xả, Ngài được tôn kính và thờ phụng trong các ngôi chùa với danh xưng Đức Ông hoặc Đức Chúa Quan. Ban thờ Đức Ông luôn được đặt bên trái của ban Tam Bảo (bên phải là ban Thánh Hiền), biểu trưng cho việc người thay Phật hoằng pháp là các tu sĩ, còn người hộ pháp là các cư sĩ Phật tử tại gia.

Đức Chúa Ông trong văn hoá Việt Nam

Khi vào lễ chính điện, người ta thường vào từ cửa bên trái, trước tiên đến lễ ban Đức Ông để bẩm báo, vì theo quan niệm tâm linh, Ngài không chỉ có công xây dựng chùa mà còn là vị thần canh giữ ngôi chùa. Sự kính trọng và tôn thờ Đức Chúa Ông không chỉ phản ánh sự tri ân đối với những đóng góp của Ngài mà còn là một phần không thể thiếu trong nghi lễ và đời sống tâm linh của người dân.

Trong đời sống tín ngưỡng của Phật tử, Đức Chúa Ông không chỉ là vị Thần canh giữ chùa mà còn được coi là người bảo hộ cho trẻ nhỏ. Trong cộng đồng, những đứa trẻ khó nuôi, yếu đuối thường được bán khoán vào cửa chùa, vào cửa Đức Ông, để được Ngài bảo hộ chở che. Hành động này không chỉ là mong muốn nhận được phúc đức từ Đức Ông mà còn là để bảo vệ và chăm sóc cho sức khỏe của đứa trẻ. Bậc làm cha mẹ quyết định bán con vào cửa chùa cũng với hy vọng con trẻ sẽ trở nên ngoan ngoãn hơn và không nghịch ngợm.

Những đứa trẻ này được gọi là “con khoán” và thường được dạy bảo và hướng dẫn tại chùa để học hỏi và làm theo những nguyên lý và điều dạy của Đức Ông. Điều này nhằm mục đích tạo ra những con người có ích hơn cho xã hội và hoàn thiện đạo đức của bản thân.

Ngoài việc làm vị thần bảo hộ cho trẻ em, Đức Chúa Ông cũng được tôn kính như một thương gia trước khi quy y làm đệ tử Phật. Với khả năng biết rõ về các kho tàng của cải trong thế gian, Ngài thường được cầu nguyện trong các vấn đề liên quan đến kinh doanh, buôn bán, sự nghiệp và gia đạo.

Hàng năm, vào ngày 4 tháng Giêng âm lịch – ngày khánh đản của Đức Chúa Ông, các con trẻ được bán khoán vào cửa Ngài thường tụ hội tại chùa để tham gia lễ trình. Mỗi người tham dự lễ chùa đều học được về đức tính từ bi, bố thí và hộ trì của Đức Chúa Ông, nhằm hoàn thiện bản thân và đóng góp vào xây dựng đạo đức và đời sống xã hội. Cuối cùng, họ cầu nguyện cho sự bình an và may mắn cho mọi người: “Phật quang phổ chiếu, Thánh giá du xuân, thánh ân lưu bố, Quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, nhà nhà an lạc.”

Đức Chúa Ông là biểu tượng của sự từ bi và hộ trì trong đời sống tín ngưỡng, cũng là nguồn cảm hứng và hy vọng cho những người tìm kiếm sự bảo vệ và sự chăm sóc. Trong lòng mỗi người dân, hình ảnh của Đức Chúa Ông là một điểm tựa vững chắc trong cuộc sống, mang lại niềm tin và hy vọng vào một tương lai tốt đẹp hơn.