Tìm hiểu về Sự tích và Đền thờ của Quan Nam Tào Bắc Đẩu

Trong hệ thống thần linh Tứ Phủ của văn hóa dân gian Việt Nam, Nam Tào và Bắc Đẩu là hai vị thần quan được coi là đồng hầu cận của Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế. Mặc dù họ thường được thờ cúng trong các đền đài và điện ngọc, gần bên bức tượng của Đức Vua, nhưng thông tin về họ không phải lúc nào cũng được biết rõ ràng.

Nam Tào và Bắc Đẩu là hai vị quan trọng trong hệ thống thần linh, đặc biệt là khi liên quan đến việc bảo vệ và giám sát các vụ án, tội lỗi trong xã hội. Đôi khi họ cũng được thần dân gian gọi tên khi cần sự can thiệp trong các vấn đề gia đình, công việc hay sức khỏe.

Tuy nhiên, ít người biết về nguồn gốc và thân thế cụ thể của hai vị này. Điều này tạo ra sự bí ẩn và huyền bí xung quanh họ, khiến cho việc tôn thờ và tôn kính họ trở nên đặc biệt và linh thiêng hơn trong lòng người dân.

Sự tích

Trong sử thi về hai vị thần quan quen thuộc trong văn hóa dân gian Việt Nam – Nam Tào và Bắc Đẩu – có một câu chuyện đầy màu sắc và ý nghĩa về nguồn gốc và công lao của họ.

Theo truyền thuyết, Nam Tào và Bắc Đẩu ban đầu là hai anh em sinh đôi, một cặp đôi kỳ diệu với số phận đặc biệt. Họ chào đời vào một ngày đen tối, khi mà bà mẹ già nua của họ mới bắt đầu có dấu hiệu của sự thai nghén. Đến khi sinh, hai cục thịt dính máu, không đầu, không chân, không tay được đem ra, dường như là một dấu hiệu của sự tiên triền. Ban đầu, bà mẹ suy nghĩ vứt bỏ chúng, nhưng sau đó, bằng lòng thương hai đứa trẻ, bà quyết định cất giữ chúng trong xó nhà.

Một kỳ tích thần kỳ đã diễn ra sau 100 ngày, khi hai cục thịt không mong manh kia biến thành hai chàng trai khỏe mạnh, thông minh và có khả năng nhớ như máy. Họ được Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế nhận nuôi và phong làm Quan trên trời, với nhiệm vụ ghi chép sổ sinh và sổ tử của loài người, quyết định số phận của họ từ khi sinh ra đến khi chết.

Trong cuộc sống trần gian, câu chuyện xoay quanh một chàng trai tên là Đô Kình, sinh ra mù lòa nhưng được một bà mụ ban phép cho khỏe mạnh với khả năng siêu phàm. Bức xúc trước việc Bắc Đẩu lạm dụng quyền lực bằng việc phạt người dân, Đô Kình quyết định thách thức vị quan này. Anh đã đánh cắp con dao thần của Bắc Đẩu và sử dụng nó để bảo vệ người dân khỏi con rắn độc ác.

Tuy nhiên, sự việc kết thúc bi kịch khi Đô Kình bị con rắn đó hại chết. Bắc Đẩu và Thiên Lôi đã phải can thiệp bằng cách phóng sét xuống đốt cháy Đô Kình, và đổi lại con dao từ người dân. Ngọc Hoàng Thượng Đế, biết đến việc này, thương cảm với tấm lòng dũng cảm của Đô Kình và quyết định giảm bớt tuổi thọ của loài người để tránh những sự cố tương tự xảy ra.

Tuy nhiên, Bắc Đẩu lại sợ rằng sẽ có người khác như Đô Kình mà có thể sử dụng quyền lực của mình, nên ông đã lén bớt tuổi thọ của loài người, khiến họ chỉ sống đến khoảng 70-80 tuổi, thay vì 100 tuổi như ý Ngọc Hoàng Thượng Đế. Điều này làm cho sự sống của loài người trở nên mong manh hơn, và chỉ một số ít may mắn mới được sống thọ đến tuổi cao.

Đền thờ

Nằm trong khu di tích Kiếp Bạc, tỉnh Hải Dương, hai ngôi đền Quan Nam Tào Bắc Đẩu mang trong mình một tinh thần linh thiêng và vẻ đẹp kiến trúc văn hóa đặc sắc của nền văn minh Trần Triều. Đây là nơi được lòng người dân tín ngưỡng cao quý và là điểm đến tâm linh không thể bỏ qua khi đặt chân đến vùng đất này.

Đền Quan Nam Tào được xây dựng tại đỉnh núi Dược Sơn, trong khi đó đền Quan Bắc Đẩu nằm ở núi Vạn Kiếp. Hai ngôi đền này đứng đối diện nhau, tạo nên một bức tranh tâm linh huyền bí khi từ đó có thể quan sát toàn cảnh vùng làng mạc rộng lớn cùng với ngôi đền linh thiêng Kiếp Bạc.

Đền Quan Nam Tào Bắc Đẩu là nơi thờ phụng hai vị thần quan thân cận của Ngọc Hoàng Thượng Đế cũng là nơi lưu giữ di tích lịch sử văn hóa của dân tộc. Với sự kết hợp giữa kiến trúc truyền thống và nét đẹp kiến trúc hiện đại, cả hai đền đã trải qua nhiều biến cố lịch sử và chiến tranh. Tuy bị tàn phá không ít khi giặc Pháp xâm lược, nhưng sau đó, khi đất nước bước vào thời kỳ yên bình, cả hai ngôi đền đã được xây dựng lại từ năm 1979.

Qua nhiều giai đoạn tôn tạo và bảo tồn, hai ngôi đền này vẫn giữ được vẻ đẹp và tính linh thiêng của mình. Đặc biệt vào năm 2005, việc khai quật khảo cổ học tại đây đã cho phép phát hiện nhiều cổ vật có từ niên đại nhà Trần và nhà Lê, góp phần quý báu trong việc hiểu biết lịch sử và văn hóa của dân tộc.

Đền Quan Nam Tào được xây dựng trên diện tích rộng lớn, với kiến trúc ấn tượng bao gồm nhiều công trình như nghi môn, gác chuông, gác trống, hành lang tả hữu, đền chính và hậu đường. Trong khi đó, đền Quan Bắc Đẩu có kiến trúc hình chữ Đinh, với tượng thờ Quan Bắc Đẩu được làm từ đồng, mang trong mình vẻ trang nghiêm và uy nghi.

Hai ngôi đền Quan Nam Tào Bắc Đẩu không chỉ là một điểm đến không thể bỏ qua khi bạn muốn khám phá văn hóa và tâm linh của Việt Nam.

Lễ hội đền Quan Nam Tào Bắc Đẩu

Các hoạt động lễ hội tại đền thờ Quan Nam Tào Bắc Đẩu ngày nay thường được kết hợp với lễ hội tại đền Kiếp Bạc. Mỗi năm, vào ngày 20 tháng 8 và 28 tháng 9 theo lịch âm, cư dân địa phương tổ chức lễ rước từ các Giáp đến đền Kiếp Bạc để cử hành các nghi lễ tôn kính. Sau đó, lễ tiếp tục tại đền Quan Nam Tào Bắc Đẩu, nơi mà các nghi lễ cụ thể dành riêng cho hai vị thần quan này được diễn ra.

Ngoài những sự kiện chung với đền Kiếp Bạc, mỗi đền còn tổ chức một số nghi lễ riêng tại nơi thờ phụng Quan Nam Tào và Quan Bắc Đẩu. Các nghi lễ này thường là cơ hội để cộng đồng hiện hữu tại địa phương thể hiện lòng kính trọng và tôn vinh hai vị thần quan.

Trong các lễ hội này, nhân dân từ các làng Dược Sơn, Vạn Yên, Bắc Đẩu thường tổ chức các nghi thức dâng hương tại đền thờ Quan Nam Tào và Quan Bắc Đẩu. Đồng thời, từ di tích lịch sử và văn hóa tại đền Nam Tào và Bắc Đẩu, một bộ linh đình được rước về đền Kiếp Bạc để dâng lên đức thánh Trần, thể hiện sự tôn kính và lòng thành kính của cộng đồng đối với tổ tiên và các vị thần linh.

Mặc dù ít thông tin về thần tích và lịch sử của Quan Nam Tào và Quan Bắc Đẩu được ghi chép, nhưng vai trò và tầm quan trọng của họ trong tín ngưỡng dân gian không thể phủ nhận. Hai vị thần này thường được tôn vinh và phối thờ cùng với Mẫu Tam Phủ, bên cạnh Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế, tạo nên một hình ảnh linh thiêng và uy nghi trong lòng người dân.

Mặc dù không biết rõ ràng về nguồn gốc và câu chuyện về Quan Nam Tào và Quan Bắc Đẩu, nhưng việc tôn thờ họ không chỉ là sự kính trọng với quá khứ và văn hóa dân gian, mà còn là sự biểu hiện của lòng thành kính và lòng tin tưởng vào sức mạnh bảo vệ và ân sủng của các vị thần. Trong mỗi nghi lễ và lễ hội, những lời cầu nguyện và nghi thức tôn kính đều được thực hiện, tạo ra một không khí tâm linh trang nghiêm và thiêng liêng.

Việc Quan Nam Tào và Quan Bắc Đẩu vẫn hiện hữu và được tôn thờ đến ngày nay là minh chứng rõ ràng cho sức mạnh của truyền thống tín ngưỡng và lòng tin của cộng đồng. Dù có ít thông tin về họ, nhưng vai trò của họ trong việc duy trì và phát triển tâm linh dân gian là không thể phủ nhận. Chính sự hiện diện và tôn thờ của họ đã trở thành một phần không thể thiếu trong cảnh quan tâm linh của đất nước, đóng góp vào sự đa dạng và phong phú của văn hóa Việt Nam.