Chưa phân loại
Tượng Phật Sơn Đồng
Th5
Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, Phật giáo đã ăn sâu vào tâm thức của phần lớn người dân Việt Nam từ bắc vào nam và ngay cả những người con xa xứ. Điều này chứng tỏ sự ảnh hưởng sâu sắc của Phật giáo trong văn hóa và tín ngưỡng của người Việt Nam.
Bên cạnh việc thờ cúng tổ tiên, thờ cúng các vị thần và các vị anh hùng, những người đã có công với đất nước, cũng là một phần quan trọng của tín ngưỡng Việt Nam. Tuy nhiên, Phật giáo cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc thắp sáng niềm tin và cung cấp cho con người những giá trị tinh thần và đạo lý. Tượng Phật cũng được coi là một biểu tượng của sự hiện diện của đức Phật, các vị Bồ tát và là biểu tượng thiêng liêng trong đền chùa.
Vì vậy, trong đời sống tâm linh của người dân Việt Nam, việc tham gia các nghi lễ, thỉnh cầu các vị thần và tôn vinh Phật giáo đóng một vai trò vô cùng quan trọng. Tín đồ Phật giáo và những người tìm kiếm sự bình an trong tâm hồn thường tìm đến chùa, đền để cầu nguyện và thực hành các bài kinh, các nghi thức tôn giáo. Điều này thể hiện tầm quan trọng và sự phổ biến của Phật giáo trong đời sống tâm linh của người dân Việt Nam.
Tại sao khi nhắc đến tượng Phật lại liên tưởng đến Sơn Đồng?
Nhắc đến tượng Phật, người ta nghĩ ngay đến Sơn Đồng, Hoài Đức, Hà Nội – làng nghề điêu khắc gỗ truyền thống chuyên chế tác tượng và đồ thờ nổi tiếng khắp cả nước.
Bằng đôi bàn tay tài hoa khéo léo và cái tâm với nghề, những nghệ nhân làng Sơn Đồng đã thổi hồn vào từng khúc gỗ để tạo nên những sản phẩm độc đáo. Trải qua hơn 1.000 năm phát triển, làng nghề Sơn Đồng ngày nay đã trở thành một địa danh nổi tiếng về sản xuất các sản phẩm mỹ nghệ cao cấp, và có hơn 200 hộ sản xuất chuyên nghiệp với hàng ngàn lao động tham gia, đem lại thu nhập hàng trăm triệu đồng một năm…
Sản phẩm của làng nghề Sơn Đồng không chỉ nổi tiếng ở khắp các tỉnh thành trong nước, mà còn được xuất khẩu ra thị trường quốc tế. Điều này chứng tỏ chất lượng và giá trị của các sản phẩm đến từ làng nghề Sơn Đồng được thị trường công nhận và đánh giá cao. Ngoài việc tạo ra thu nhập cho các hộ dân trong vùng, sản xuất mỹ nghệ còn là một nguồn công ăn việc làm đáng kể, góp phần cải thiện đời sống kinh tế của người dân trong địa phương.
Bên cạnh đó, làng nghề Sơn Đồng còn đóng vai trò quan trọng trong việc gìn giữ và phát triển văn hóa làng nghề truyền thống của Việt Nam. Sản phẩm nghệ thuật từ Sơn Đồng có nét đẹp độc đáo và mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc, góp phần quảng bá và giới thiệu nét đẹp của văn hóa Việt Nam với bạn bè quốc tế. Sản xuất các sản phẩm mỹ nghệ tại Sơn Đồng còn là một hoạt động du lịch thú vị và hấp dẫn cho du khách thập phương đến thăm vùng đất này.
Các sản phẩm của làng nghề Sơn Đồng đều được làm rất tỷ mỷ và công phu. Sản phẩm chủ yếu là các tượng Phật, tượng Đức Thánh, những người anh hùng, các linh vật thờ như ông Ngựa, ông Hạc, hoành phi, câu đối, cuốn thư, án gian, ban thờ… Tất cả đều được sơn son, thếp vàng, thếp bạc một cách khéo léo.
Các nghệ nhân cho biết, Sơn Đồng nổi tiếng nhất là tượng giả cổ, phục vụ cho nhu cầu trùng tu các di tích lịch sử văn hoá. Bằng đôi bàn tay khéo léo, tài hoa của các nghệ nhân, những pho tượng được hình thành một cách sống động và có hồn.
Có một điều đặc biệt mà có lẽ chỉ những người nghệ nhân Sơn Đồng mới làm được đó là tạc tượng mà không cần mẫu có sẵn. Chỉ cần khách hàng đặt làm thì bất cứ pho tượng nào những người thợ Sơn Đồng đều có thể làm được. Để làm được điều đó, đòi hỏi người thợ phải có kinh nghiệm, hiểu được các điển tích, tính cách, chức vụ, vị trí của từng pho tượng để rồi bằng đôi bàn tay tài hoa khéo léo thổi hồn vào từng khúc gỗ.
Quả thực, chỉ khi được đến và chứng kiến thì mới thấy hết nỗi vất vả, khó nhọc của những người thợ Sơn Đồng, bởi mỗi tác phẩm nghệ thuật mà họ làm ra đều ẩn chứa trong đó những giọt mồ hôi, trí tuệ và cả một tình yêu sâu đậm với nghề.
Với đôi bàn tay tài hoa, những người thợ làng Sơn Đồng đã cho ra đời nhiều tác phẩm nghệ thuật đòi hỏi độ tinh xảo cao và thành quả mà họ thu được sau bao ngày đêm miệt mài bên xưởng gỗ chính là tiếng thơm không chỉ vang danh khắp mọi miền Tổ quốc, mà còn vang xa tới nhiều quốc gia trên thế giới, góp phần gìn giữ và phát huy nét đẹp tinh hoa văn hóa làng nghề truyền thống Việt Nam.
Bốn nguyên tắc vàng của nghệ nhân điêu khắc tượng Phật Sơn Đồng
- Nghệ nhân điêu khắc tượng Phật phải có cái tâm thanh tịnh, cùng với sự kính trọng đức Phật để thổi hồn vào từng đường nét của bức tượng.
- Mặc dù tượng Phật được tạc theo lối Ấn Độ, nhưng vóc dáng của tượng lại phải phù hợp với vóc dáng người Việt.
- Bức tượng Phật cần có hồn, có sức cuốn hút để khi người ta nhìn vào có thể cảm nhận được sự hiện diện của đức Phật.
- Tượng phải thể hiện được sự tôn nghiêm, để khi nhìn vào, chúng ta phải chắp tay hành lễ và tỏ ra tôn kính.
Trong nghệ thuật điêu khắc tượng Phật, không chỉ có yếu tố thẩm mỹ mà còn chứa đựng những giá trị tâm linh và triết lý sâu sắc. Điêu khắc tượng Phật là một nghệ thuật đặc biệt, đòi hỏi sự tinh tế, tâm hồn đam mê và trau dồi kỹ năng nghề. Những bức tượng Phật tuyệt đẹp và có giá trị tâm linh cao luôn được người ta tìm kiếm và trân trọng.
Vì vậy, nghệ nhân điêu khắc tượng Phật không chỉ là những người thợ mộc, mà còn là những người mang trong mình sứ mệnh cao cả, đóng góp vào việc tôn vinh và bảo tồn giá trị tâm linh của đất nước.
Quy trình điêu khắc tượng Phật tại làng nghề Sơn Đồng
Trước khi bắt đầu tạc tượng, nghệ nhân phải thống nhất với khách hàng về mẫu tượng sẽ tạc. Khách hàng có thể lựa chọn từ mẫu tượng sẵn có qua ảnh, mẫu ở bên ngoài hoặc bảng phác thảo. Sau khi đã thống nhất về mẫu tượng, nghệ nhân sẽ tiến hành lựa chọn loại gỗ phù hợp cho sản phẩm. Các loại gỗ có sinh khí như gỗ mít, gỗ hương, gỗ gụ và vàng tâm được ưa chuộng và có thể tiến hành lễ trì chú gỗ nếu cần thiết.
Bước đầu tiên trong quá trình tạc tượng là tạo dáng thô. Những nghệ nhân tài ba sẽ tạo dáng cho tượng mà chưa có các bộ phận hay đường nét chi tiết. Sau đó, họ sẽ đi vào các đường nét chính, dần hình thành một bức tượng Phật (bước này còn được gọi là đi dáng chi tiết).
Bước tiếp theo là đục chi tiết và tạo điểm nhấn cho tượng. Đây là giai đoạn hoàn thiện các đường nét và chi tiết nhỏ để tạo nên một bức tượng phật Sơn Đồng bằng gỗ hoàn chỉnh và đẹp mắt hơn. Tạo điểm nhấn cho bức tượng sẽ khiến nó có hồn hơn và không còn khô cứng.
Cuối cùng là bước hoàn thiện pho tượng. Sau khi hoàn thành việc chạm trổ và điều chỉnh các chi tiết, bức tượng sẽ được đánh mịn để loại bỏ những lớp gỗ gồ ghề trên bề mặt. Sau đó, bức tượng được phủ sơn bảo vệ và mạ vàng để tạo ra một sản phẩm sáng bóng, đẹp và có hồn. Quá trình hoàn thiện pho tượng là bước quan trọng để đảm bảo rằng bức tượng sẽ được bảo vệ và tồn tại trong nhiều thế hệ tiếp theo.
Những mẫu tượng Phật Sơn Đồng tiêu biểu
- Tượng phật A Di Đà: Phật A Di Đà đứng trên tòa sen, tay trái cầm đài sen tay phải đưa xuống để dẫn lối chúng sinh về với cực lạc. Ngài tượng trưng cho tuổi thọ, sự độ lượng và công đức vô biên.
- Tượng Phật Thích Ca Mâu Ni: Ngài Thích Ca Mâu Ni ngự trên đài sen, hai tay để ấn tam muội, đôi mắt khép, xung quanh ngài có ánh hào quang sáng ngời. Ngài tượng trưng cho trí tuệ soi sáng nhân gian, soi thấu tâm thiện ác của kẻ phàm trần.
- Tượng phật Di Lặc: Nổi bật với với bụng to, thân hình mập mạp, miệng luôn nở nụ cười tươi. Đức Phật Di Lặc mang đến cho chúng sinh sự vui tươi hoan hỷ, không lo âu, một tương lai tươi đẹp.
- Tượng Quan thế âm bồ tát: Tay trái cầm bình Cam lộ, tay phải ngài cầm nhành liễu, trên đỉnh đầu Ngài là hình đức Phật A di đà. Bồ tát quan thế âm ngự trên tòa sen để lắng nghe và quan sát nhân gian từ trên cao, cứu giúp mỗi khi họ gặp khổ nạn. Đức quan thế âm thương và bảo bọc chúng sinh như mẹ hiền thương con nên Ngài được tạc theo hình dáng của người phụ nữ.
- Tượng Bồ tát nghìn mắt nghìn tay: Giống Bồ tát quan thế âm, Bồ tát Thiên thủ Thiên nhãn, có ngàn con mắt để nhìn thấu hết những cực khổ mà chúng sinh đang gánh chịu, có ngàn đôi tay để cứu vớt con người phàm trần khỏi bể khổ đó.
- Tượng phật Dược Sư: Hình ảnh Dược Sư ngự trên đài, Ngài ban thuốc cho chúng sinh trị khỏi mọi loại bệnh về cả thể xác lẫn tinh thần.
Thờ tượng Phật đã là truyền thống nghìn đời nay của dân tộc Việt Nam. Mỗi một hình Tượng Phật, hay hình tượng Bồ Tát, thần linh trong các ngôi chùa, miếu, trong các đạo tràng và ngay cả những gia đình đạo Phật đều mang ý nghĩa giáo dục rất sâu rộng. Nghệ thuật hoá giáo dục thông qua các hình tượng này. Cho nên chúng ta sẽ thấy Phật giáo không chỉ là tôn giáo mà còn là giáo dục con người.
Tham khảo
Tinh hoa tạc tượng Sơn Đồng
“Mắt người chưa thấy dung nhan Phật
Mà tự tay người Phật hiện ra”
Đó là lời hay, ý đẹp trong dân gian ngợi khen người thợ tài hoa ở làng thủ công mỹ nghệ Sơn Đồng (Hoài Đức) chuyên chế tác tượng Phật và đồ thờ tự nổi tiếng.
Làng nghề thủ công mỹ nghệ Sơn Đồng xưa kia thuộc phủ Hoài Đức (tỉnh Hà Đông). Đây là một làng cổ. Du khách đến thăm Sơn Đồng đều có ấn tượng mạnh mẽ trước những sản phẩm mang chiều sâu văn hóa tâm linh. Các nghệ nhân đã tạc tượng bằng sự thổn thức của con tim cộng hưởng với những tinh hoa văn hóa làng nghề truyền thống được ông cha truyền lại trong thẳm sâu tiềm thức.
Đến nay, lớp con cháu của làng nghề Sơn Đồng không ai còn nhớ rõ xuất xứ của nghề, chỉ biết rằng sản phẩm của làng nghề đã được định hình từ hằng trăm năm nay. Để gìn giữ và duy trì nghề tổ, làng nghề Sơn Đồng cũng trải qua không ít thăng trầm, gắn liền với những biến cố lịch sử của dân tộc. Đã có lúc người dân Sơn Đồng ngậm ngùi chuyển sang nhiều nghề khác nhau để sinh sống. Nghề truyền thống có nguy cơ bị mai một. Tuy nhiên, việc tạc tượng, chế tác đồ thờ vẫn được “bảo tồn” trong trái tim của nhiều tay thợ cao niên như các cụ Nguyễn Viết Thạc, Nguyễn Bá Dậu,… Sau này, những giá trị đã được khẳng định, nghề cũ luôn được bảo tồn trong ký ức của mỗi người thợ lành nghề lại có cơ hội phát triển. Cơ chế thị trường mở ra, các cụ đã mạnh dạn mở lớp dạy nghề cho con cháu trong làng nhằm khôi phục nghề quý.
Làng nghề Sơn Đồng hiện nay có hơn 300 hộ gia đình sản xuất chuyên nghiệp, quy tụ 4.000 thợ lành nghề trong tổng số hơn 8.000 nhân khẩu của xã. Trong số tay thợ lành nghề của Sơn Đồng có đến hơn một nửa là thợ giỏi và được tôn vinh, phong danh hiệu nghệ nhân. Đồ thờ của làng nghề Sơn Đồng phục vụ cho nhu cầu trùng tu các di tích lịch sử văn hóa, nhà thờ, điện thờ, bàn thờ gia tiên,… Sản phẩm của làng nghề mỹ nghệ Sơn Đồng chiếm trên 50% thị phần toàn quốc về tượng và đồ thờ sơn son thếp vàng, thếp bạc phủ màu hoàng kim, phục vụ đời sống văn hóa tâm linh, tín ngưỡng của người dân.
Sản phẩm điêu khắc gỗ Sơn Đồng thường xuyên được gửi tham gia các hội chợ triển lãm trong và ngoài nước. Những nét tài hoa, khéo léo của các nghệ nhân làng Sơn Đồng đã để lại dấu ấn ở khắp nơi. Trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế, người thợ Sơn Đồng còn sáng tạo làm tượng chân dung, tượng mỹ nghệ để xuất khẩu, đáp ứng nhu cầu của các đối tác nước ngoài. Không ít Việt kiều sau khi đến tham quan làng nghề Sơn Đồng đã đặt hàng, thậm chí còn mời thợ ra nước ngoài để xây chùa, đình phục vụ cộng đồng người Việt. Giờ đây, giá trị của những bức tượng được nâng lên hơn trước rất nhiều, có một số bức tượng khách hàng đặt mua với mức giá hơn 100 triệu đồng.
Sự phát triển của làng nghề thủ công mỹ nghệ Sơn Đồng đã chứng minh: Muốn bảo tồn và phát triển những giá trị làng nghề truyền thống của cha ông, không có gì bền vững bằng việc trân trọng các giá trị văn hóa truyền thống và phát huy tài năng của các nghệ nhân tâm huyết với nghề…
